Маркетинг фаолиятини таҳлил қилиш ва истиқболлаш

ТАСНИФЛАШНИНГ ТЎРТИНЧИ ДАРАЖАСИ (касблар гуруҳлари)

Чет элларда қизиқишлар, шахсият қобилиятлари ва темперамент хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда касблар таснифи кенг тарқалди. Шахс тузилиши ғояси асосида касбларнинг бундай таснифларининг мисолларини кўриб чиқамиз.
Аввало, 1966 йилда ишлаб чиқилган Ж.Холланд томонидан касблар таснифини ажратиб кўрсатиш керак. Унинг моҳияти шахсият назариясини касб танлаш назарияси билан бирлаштирган асосли психологик тушунча. Ж. Голланд ориентацияни шахсиятнинг энг муҳим таркибий тузилиши сифатида тан олишдан келиб чиқади. Фаолиятнинг муваффақияти қиймат йўналишлари, қизиқишлари, муносабатлари, мотивлари каби фазилатлар билан белгиланади.

Йўналишнинг асосий таркибий қисмлари: қизиқишлар ва қадрият йўналишларини белгилаш асосида Ж. Олланд профессионал йўналтирилган олтита шахс турини ажратиб кўрсатди:

реалистик,
ақлли,
ижтимоий,
анъанавий (умумий қабул қилинган меъёрлар ва анъаналарга йўналтирилган),
тадбиркор,
бадиий.

Ҳар бир шахс тури маълум бир профессионал муҳитга қаратилган:

реалистик тип - моддий нарсаларни яратиш, технологик жараёнлар ва техник воситаларни сақлаш учун,
интеллектуал - ақлий иш учун,
ижтимоий - ижтимоий муҳит билан ўзаро алоқада бўлиш,
анъанавий - аниқ тузилган фаолият учун,
тадбиркорлик - одамлар ва бизнесни бошқариш,
бадиий - ижод учун.

Таснифнинг аниқ мақсадига қараб, касблар орасида уларнинг энг хилма-хил, баъзан кутилмаган гуруҳларини ажратиш мумкин. Масалан:

ёпиқ, ёпиқ ер ости ёки сув ости иншоотларида вазифаларни бажариш билан боғлиқ;
бир ёки бир нечта чет тилларини мукаммал билишни талаб қилиш;
чет элда доимий қолиш билан боғлиқ;
одамларнинг антропометрик маълумотларига махсус талаблар билан тавсифланади: бўйи, вазни ва бошқа хусусиятлари;
тунги кўришнинг эҳтиёткорлигини талаб қилиш (Арктикада хизмат қилувчи чегарачилар талаб қиладиган фазилатлар ва бошқалар);
баландлик касаллигига чидамлилик, тошга чиқиш техникасини ва юқори баландликда ишлашни талаб қилиш;
катта жисмоний куч ва чидамлиликни талаб қилади (қутқарувчилар, кончилар ва бошқалар).