Bo'yinga taqiladigan taqinchoqlar.
B o‘yinga turli-tum an m aijon,
munchoq, dur va tumorlar taqilgan.
Jevak
deb atalgan taqinchoq ham
ishlatilgan bo clib, u arpa donlariga o ‘xshagan m ayda shokilalardan
yasalgan. Shokilalarga bosm a gul tushirilib, tilla suvi yugurtirilgan. U
bir yoki bir nechta m aijon shodasi va tizimidan tuzilgan b o 4lib,
o ‘rtaga turli shakldagi turunj joylashtirilgan. Jevaklar kumush, asl
maijon, feruza va la'ldan ishlangan ham da bosma usulda, zarhal berib
yasalgan.
87
K o fkrakka taqiladigan taqinchoqlar.
Zebizardon, tapishe dil,
tavk, kalitbog‘i,'tu m o r va nozigardon nom li taqinchoqlar ko ‘krakka
taqib yurilgan. Bulardan tashqari, ko ‘ylakka taqiladigan zeb-ziynat
buyumlari ham xilma- xil bo‘lgan.
K o‘ylak um uziga “peshvoz” taqilgan. Peshvoz kichkinagina
bejirim ishlangan xaltacha bo ‘lib, unda pardoz buyum lari (kum ush,
m o‘ychinak, hilol (tish tozalagich), quloq va tim oq tozalagich,
surmadon, atirdon hamda boshqalar) saqlangan.
“T apishe dil” ko‘krak taqinchog‘ining nomi “yurak urushi” degan
ma'noni anglatib, ba'zi hollarda esa q o itiq q a ham taqib yurilgan.
“Tapishe dil” zanjirga osig'lik turunjdan iborat boMib, unga zumrad va
la'ldan shokilalar o ‘matilgan.
K o ‘krakka taqib yurilgan taqinchoqlar orasida turli-tum an
tumorlar alohida ahamiyatga ega bo ‘lib, ular ins-jinslardan saqlashga
xizm at qilgan. “Tumor” so‘zi arabchada “bir parcha qog‘ozga
yozilgan duo” ma'nosini anglatadi. Tumorlarning turi k o ‘p bo‘lgan:
bo ‘yin tumor, ko ‘krak tumor, qo‘ltiq tumor. Hamm asining turli
geometrik shaklidagi g‘iloflari bo‘lib, ular kum ushdan qopqoqchali
qilib yasalgan.
Qo‘l-oyoq taqinchoqlari
Uzuk va bilaguzuk q o ‘lga taqib
yuriladigan asosiy zeb-ziynat buyumlari hisoblangan. Bilakuzuklar
odatda, juft taqilgan. Uning sirtiga nozik naqshlar tushirilib, tosh va
shishalar o ‘m atilgan bo‘lib, qadimiy bilakuzuklarda k o ‘zli ilon yoki
qurbaqa boshi tasvirlangan.
Yengil, nozik va sidirg‘arang bilakuzuklarga talab doimo katta
bo‘lgan. Bunday bilakuzuklar ko‘pincha kum ush tolalardan iborat
naqshlar bilan bezatilgan. Birinchi qatori tillarang, ikkinchi qatori esa
kumush, yaproq, don, bodom, bosma gulli uchburchak “puncha”
bilaguzuklar ham ko‘plab miqdorda yasalgan. Qimmatbaho uzuklar
hamma vaqt rangli tosh va shishalardan ko ‘z qadab ishlangan. H ar b ir
viloyat zargarlari o‘ziga xos uslubda, boshqa zargarlamikidan ajralib
turadigan uzuklar yasagan. Masalan, Xorazmda deyarli ham isha
cho‘zinchoq shakldagi haqiq va shishalardan ko ‘z qadalgan, ay rim
5
hollardagina to‘g‘ri burchak shaklida bo‘lgan.
Uzuklar orasida muhr-uzuklar ham ko‘p bo‘lgan. Xon, am ir,
sulton va beklar ulami hokimiyat ramzi sifatida taqqanlar. A yollar
tomonidan tayyorlangan taomlari makruh va yuvgan kirlari порок
bo‘lmasligi uchun albatta, biron-bir uzuk taqib yurgan.
U zuklar tum or sifatida ham ishlatilgan. Oyoqqa taqiladigan zeb-
ziynatlardan oyoq bilaguzuklarini eslatib o ‘tish kerak. Raqqosalar
oyoqlariga q o‘n g ‘iroqchali bilaguzuklar taqqan.
Do'stlaringiz bilan baham: |