Markaziy osiyo davlatlarining dunyo geosiyosiy jarayonlarida tutgan o`rni va salohiyati

Tojikistonning dunyo siyosiy xaritasida tutgan o`rni va ahamiyati.
Hududi jihatidan Markaziy Osiyoning eng kichkina mamlakati bo`lgan Tojikiston tizma tog`lar bilan qoplangan mamlakat bo`lib, hududining yarmi Dengiz sathidan 3000 mEtrdan ortiq balandlikda joylashgan. Shunday qilib, Tojikiston iqtisodiy rivojlanishga salbiy ta’sir ko`rsatuvchi ikki geografik omil: hududning tog`ligiga va anklavligi, ya’ni Dengiz bandargohlaridan ajralganlikni o`zida mujassamlashtirgan. Qo`shni mamlakatlar bilan transport kommunikatsiyalari tashqi bozorlar bilan faol aloqa qilish uchun Etarli darajada rivojlanmagan. Boz ustida, hatto mamlakatdagi ayrim mintaqalar bilan barqaror aloqa qilish imkoniyati ham mavjud emas. Masalan, qish oylarida Tojikistonning katta qismini tashkil etuvchi Badaxshonga DushanbE tomondan yo`l dEyarli to`siladi.
Mamlakatda yashaydigan etti million aholining to`rtdan bir qismini etnik o`zbEklar tashkil etadi. Tojiklar orasida nafaqat yashash joyiga, balki tili va diniga qarab ham ajratish mavjud. Pomirliklar tili tEkislikda yashaydigan tojiklar tilidan ancha farq qiladi va ular shialarning ismoiliylik mazhabiga mansub. Umuman olganda, to`rt asosiy mintaqaviy guruh-Ko`lob, Xo`jand, G`arm va Pomir o`rtasida raqobat doim mamlakat siyosiy hayotidagi kuchli omillardan biri bo`lgan.
Salmoqli tabiiy resurslarning yo`qligi shunga olib keldiki, mustaqil rivojlanish yo`liga Tojikiston sobiq Ittifoq mamlakatlari orasida iqtisodiy jihatdan eng qoloq mamlakat sifatida qadam qo`ydi. Hatto 2004 yilda, bir nEcha yillik barqaror rivojlanishdan so`ng ham bu Erda YaIM ko`rsatkichi aholi jon boshida atigi 269 dollarni tashkil qildi.
Bu jahondagi eng past ko`rsatkichlardan biridir. Boshqacha qilib aytganda, yalpi mahsulot kuniga bir dollardan ham kam bo`lgan.
Ushbu omillar Tojikistonda siyosiy islomizm vujudga kelishi bilan 90-yillarning boshida qurolli mojaroga sabab bo`ldi.
Fuqarolar urushi 40 mingdan ortiq kishining yostig`ini quritdi. Mamlakatda yashagan 400000 rusiyzabon aholidan atigi 25000 kishi qoldi.
1997 yilda urushayotgan taraflar o`zaro murosaga keldilar. Tojikiston sobiq ittifoq hududida siyosiy jarayonda muxolif kuch sifatida ishtirok etishga islom partiyasini qo`ygan birinchi mamlakat bo`ldi. Bu 1999 yilgi saylovda ro`y berdi. Siyosiy vaziyatning nisbatdan barqarorlashuvi Tojikistonda yuqorida qayd etilgan fundamEntal muammolarni hal qilmadi. KEng miqyosda giyohvandlik moddalari etishtirish va narkobiznEs mamlakatning jiddiy muammosiga aylandi. Yuz minglab tojiklar ish qidirib mamlakat hududini tark etdilar. Afg`onistonda tinchlik o`rnatilishi janubiy yo`nalishda transport kommunikatsiyalari rivojlanishiga imkoniyat yaratdi. Xalqaro hamjamiyat yordamida Panj daryosi ustida ko`prik qurilishi boshlandi. Tojikiston elEktr enErgiyasini sotish hisobiga valyuta tushumlarining jalb qilish uchun o`z gidroresurslaridan yanada faolroq foydalanishga umid qilmoqda.