Markaziy nerv sistemasi o’tkazuv yo’llari

Toshkent

Toshkent

Mavzu

Tayyorladi

Markaziy nerv sistemasi o’tkazuv yo’llari

Markaziy nerv sistemasi o’tkazuv yo’llari

Orqa

Orqa

yuqoriga

yuqoriga

pastga

pastga

Markaziy nerv sistemasi o’tkazuv yo’llari

O'tkazuv yo'llar yordamida ichki va tashqi

qo'zg'alish retseptorlari qabul qilib olgan markazga intiluvchi nerv impulslarini orqa va bosh miyada markazdan qochuvchi yo'llaiga o'tishi orqali oiganizmning tashqi va ichki muhit ta’siriga moslashuvi paydo bo'ladi, mushaklar qisqarib, bezlar shira ajratadi. Refleks asosida reflektor yoyi yotadi. Reflektor yoyida nerv impulsi

120 m/sek. tezlikda yuradi. Sodda reflektor yoyi, odatda, ikki neyrondan iborat bo'lib, ulardan bittasi sezuvchi yuzadan boshlansa, ikkinchisi aksoni bilan mushaklarda tugaydi. Murakkab reflektor yoyida uchinchi oraliq neyron bo'lib, u sezuvchi neyron bilan harakatlantiruvchi neyronni bir-biriga bog'lab turadi.

Barcha o'tkazuv yo'llari uch guruhga bo'linadi:

proyeksion

proyeksion

komissural

komissural

assotsiativ

assotsiativ

Barcha o'tkazuv yo'llari uch guruhga bo'linadi:

Assotsiativ o'tkazuv yo'llari bosh miyaning bitta yarimshari kulrang moddasini bir-biriga qo'shib turadi.

Komissural o‘tkazuv yo'llari bir yarimshar po'stlog'ini ikkinchi

yarimshar po'stlog'iga qo'shib turadi. Komissural o'tkazuv yo'llar yangi

po'stloq markazlarini qo'shib turadigan qadoq tana va eski komissural yo'llar

gumbaz bitishmasi, oldingi va orqa bitishmalardan iborat. ..

Proyeksion o'tkazuv yo'llari

Proyeksion o'tkazuv yo'llari bosh miya po'stlog'i bilan miya pog'onasi o'zaklari (qisqa proektsion yo'llar) hamda orqa miya o'zaklari (uzun proyeksion yo'llar) o'rtasidagi ikki tomonlama aloqani ta’minlab turadi. Nerv impulslarining yo'nalishiga qarab proyeksion yo'llar ikki guruhga markazga intiluvchi - afferent, sezuvchi yo'llar nerv impulsini periferiyadan markazga po'stloqqa olib boruvchi va markazdan qochuvchi - efferent, harakatlantiruvchi, impulsni miya po'stlog'idan periferiyaga olib boruvchi yo'llarga bo'linadi. Afferent va efferent proyeksion yo'llar murakkab reflektor yoyining asosiy qismlari bo'lib, ular o'zaro miya po'stlog'ida assotsiativ o'tkazuv yo'llari vositasida qo'shiladilar.

Afferent o‘tkazuv yo'llari

Orqa va bosh miyaning markazga intiluvchi - afferent o'tkazuv yo'llari

ekstratseptiv, propriotseptiv va intratseptiv tizim tolalariga bo'linadi.

Ekstratseptiv markazga intiluvchi yo'llar orqali tashqi muhit ta’sirida hosil

bo'ladigan nerv impulslari o'tadi. Bu yo'llaiga harorat, og'riq, tanaga bo'ladigan bosim, hamda sezgi a’zolaridan keluvchi o'tkazuv yo'llar kiradi. Propriotseptiv markazga intiluvchi yo'llar mushaklar, paylar, bo'g'im xaltasi, boylamlardan kelayotgan nerv impulslarini orqa miyadan bosh miyaga o'tkazib beradi.

1. Orqa miya bilan miya po'stlog'i o'rtasidagi chuqur (propriotseptiv) sezgini o'tkazuvchi yo'l — tractus spinocorticalis

Bu yo'l mushaklar, paylar va bo‘g‘imlardan ta’sirotni qabul qiluvchi propriotseptorlardan boshlanib, bosh miya yarimsharlarining markaz orqa pushtasida tugaydi. U uch neyrondan iborat. Bu yo'lning I neyroni periferik o'simtalari orqa miya nervlari tarkibida proprioretseptorlaridan ta’sirni olib keladi. II neyron tolalari uzunchoq miyada o'zaro kesishib, qovuzloq kesishmasini (decussatio lemnisci) hosil qiladi va medial qovuzloq tarkibiga kiradi. III neyron ko'ruv bo'rtig'ining ventrolateral

o'zagi hujayralari. Ulaming aksonlari

ichki xaltaning orqa oyoqchasi orqali o'tib, bosh miyaning markaz oldi va

markaz orqa pushtalarida tugaydi.

2. Orqa miya bilan miya po'stlog'i o'rtasidagi yuza (og'riq va harorat) sezgilariiii o'tkazuvchi yo'l - tractus spiuo-thalamo-corticalis

Bu yo'l teri. shilliq va seroz pardalardan ta’sirni qabul qiluvchi ekstratseptorlardan boshlanib, bosh miya yarimsharlarining markaz orqa pushtasida tugaydi U uch neyrondan iborat.

I

I

II

II

III

III

E’tiboringiz

uchun

RAHMAT