Марказий банкнинг функциялари

Toshkent moliya instituti “Bank ishi” kafedrasi “Pul va banklar” fani Ma'ruza. Markaziy bank va uning funksiyalari

Ma'ruza rejasi

• Markaziy banklarning paydo bo‘lishi
• 2. Markaziy bankning funksiyalari
• 3. Markaziy bankning aktivlari va passivlari

1. Markaziy banklarning paydo bo‘lishi

Dunyodagi birinchi Markaziy bank bo‘lib, Shvesiyaning Riskbanki hisoblanadi. U 1668 yilda tashkil etilgan.

Ammo, dunyoda birinchi bo‘lib, banknotani emissiya qilgan Markaziy bank bo‘lib, Angliyaning Markaziy banki hisoblanadi. U 1694 yilda tashkil etilgan.

Dunyoda faqat 3 ta davlatda Markaziy bank yo‘q. Bular – Saudiya Arabistoni, Singapur, Lixtenshteyn

1. Markaziy banklarning paydo bo‘lishi

XIX asrga qadar ko‘plab tijorat banklari pul emissiya qilish huquqiga ega bo‘lishgan. Ular oltin va kumush tangalarga almashtiriladigan veksellarni muomalaga chiqarganlar. Asta-sekin Hukumatlar yirik va ishonchli tijorat banklariga naqd pulni emissiya qilish huquqini berganlar.

Ammo, ushbu banklarning ko‘pchiligi naqd pul ta'minoti bilan bog‘liq bo‘lgan majburiyatlarini bajara olmaganlar. Natijada, Hukumatlar naqd pul emissiyasini markazlashtirishga majbur bo‘lishdi. Bu Markaziy banklarni paydo bo‘lishiga olib kelgan asosiy sabab hisoblanadi.

1. Markaziy banklarning paydo bo‘lishi

Shvesiyada dunyoda birinchi Markaziy bankning paydo bo‘lishida 1654 yilda tashkil etilgan Stokgol'm banki muhim rol' o‘ynagan.

Stokgol'm banki gollandiyalik savdogar Yoxan Palmstrux tomonidan tashkil etilgan.

1655 yilda Shvesiya qiroli Karl X Pol'shaga qarshi urush boshladi. Urush paytida Qirolning qaynisi Riga general-gubernatori M. Delagardining obro‘si oshib ketdi. Bu vaqtda Palmstrux Delagardining moliyaviy maslahatchisi edi.

1. Markaziy banklarning paydo bo‘lishi

Palmstrux Delagardidan foydalanib Karl X dan 2 ta bank ochishga ruxsat oldi: Ayirboshlash banki va Kredit banki.