Маржинал инқилоб

АВСТРИЯ МАКТАБИ. Ойген фон Бём-Баверк (1851-1914)

Объектив нафлилик - инсон фаровонлигига хизмат қилади ҳамда бозорда шаклланади (бошқача айтганда талаб ва таклиф асосида шаклланган нарх).
Субъектив нафлилик - маълум бир шахс учун буюмнинг зарурлилик ҳолати.
Баҳонинг субъектив нафлилик асосида шаклланиши. Уларнинг вақт билан боғиқлигини кўрсатиб берди.
Қимматлилик тамойили орқали буюмнинг қиммати, фойдалилиги ва ноёблилигини таҳлил қилиб, “маржинал нафлилик”ни аниқлаган.
Объектив ва субъектив нафлиликни ажратган

Бём-Баверкнинг 5 қоп дон бўйича мисоли

• 1-қоп – шахснинг энг зарур ҳаётий эҳтиёжини қондиради – очдан ўлмайди (10)
• 2-қоп – тўйиб овқатланиш имкони (8)
• 3-қоп – товуқни боқиш (6)
• 4-қоп – ичимлик ишлаб чиқариш (4)
• 5-қоп – тўтиқушни боқиш (1)

Дон захираларининг меъёрий фойдалилиги бешинчи қопнинг фойдалилиги билан белгиланади.

Агар Робинзон икки қоп дондан айрилса, унда доннинг меъёрий фойдалилиги 6 га тенглашади (учинчи қоп орқали аниқланади) (ортади), умумий фойдалалик эса камаяди (10+8+6 йўқотиш 4+1)

АВСТРИЯ МАКТАБИ. Ф. Визер (1851-926)

Муқобил харажатлар назарияси:

Ишлаб чиқариш воситаларининг харажатлар шаклидаги қиммати уларни ишлаб чиқаришга сарфланган харажатлар миқдори билан эмас, балки улар ёрдамида яратилган истеъмол буюмларининг қиммати орқали аниқланади

Ишлаб чиқариш харажатлари субъектив характерга эга ва харажатларни амалга ошириш бўйича муқобил имкониятлар мавжуд

Фридрих фон Визер муомалага маржинал нафлилик ва муқобил харажатлар тушунчаларини киритган.

Муқобил харажатилар назариясининг қоидалари

Буғдой ёки кўмир таклифининг миқдори уларни ишлаб чиқаришга сарфланган харажатлар билан эмас, балки ишлаб чиқарувчи (сотувчи) учун нафлилик даражаси билан белгиланади.

Мисол, кичик савдо корхонаси эгаси сотувчи ёллашга маблағ ажратмасдан ўзи савдо қилади. Унинг харажатлари таркибида ишчи кучи харажатлари йўқ. Ўз меҳнати учун харажатлар пул орқали ўлчанмайди. Аслида эса, сотувчи харажатлари ишлаб чиқариш харажатларнинг таркибий қисмига киради ва муқобил имкониятлардан фойдаланишдан воз кечиш кўринишида ҳисобланиши мумкин.

Ишлаб чиқаришда фойдаланиладиган ресурслар чекланган. Ресурслардан у ёки бу тармоқда, яъни муқобил фойдаланиш мумкин. Буғдой ёки кўмирдан нон ёпиш ёки салқин ичимликлар ишлаб чиқаришда фойдаланиш мумкин.
1