Maqsudov ilhomjon, joraev jomurod yangiboevich, amirov shavkat qo ziboevich

Yo‘l jurnali – hayvonlar uzoq masofaga tashilganda to„ldiriladi unga yo„lda 
sarflanadigan barcha harajatlar yoziladi. 
So„yishga  mo„ljallangan  qishloq  xo„jalik  hayvonlarini  tashish  jarayonida 
ularni  saqlash  sharoiti  keskin  o„zgaradi,  bu  holat  ularni    umumiy  holatiga  keskin 
ta‟sir  qiladi,  ayniqsa  tashishni  birinchi  kunlarida  ular  bezovtalanib,  oziqlanmay 
qo„yadi. 
Shuning  uchun,  hayvonlarni,  xo„jalikda  tashish  jarayoniga  tayyorlash  lozim. 
Buning  uchun  ular  turi,  tirik  vazni,  jinsi,  semizligi,  yoshiga  qarab  guruhlanadi. 
Guruhlardagi  mol  bosh  soni,  mavjud  transport  vositalarini  turiga  qarab  aniqlanadi 

---

 
328 
va  ular  alohida  saqlanadi.  Bunda  ular  bir-biriga  yaxshi  o„rganib,  o„zlarini  tinch 
sezadilar, natijada stress holatlar kamayib,  har  xil travmatikjarohatlarning va tirik 
vazn kamayishining oldi olinadi. 
Yangi  tashkil  qilingan  guruh  hayvonlar  ichida  stress  holatlar  ayniqsa 
oziqlantirish va sug„orish paytida yaqqol seziladi. Bunda guruhlarga mollar to„g„ri 
tanlangan  bo„lsa, ular  o„zlarini  yaxshi,  erkin his qiladi. Bunda  guruh ichidagi har 
bir hayvonning xulq-atvori (povedeniye) katta rol uynaydi. Guruhda kuyga kelgan 
urg„ochi hayvonlar bo„lishi, yoki yosh buqachalar bo„lsa guruh tinchligini buzadi. 
Imkoni boricha bunday hayvonlar guruhga kiritilmagani maqsadga muvofiq. 
Hayvonlarni agressiv holati, qo„pincha, ularni och qolishi, suvsiz qolishi, o„zi 
egallagan  joy  uchun  kurashishi,  guruhida  boshqarish  (gigimon)  davrlarida  yaqqol 
seziladi.  
Har bir guruhda yetakchi (vojak) paydo bo„ladi, ular serharakat  bo„lib 
guruhni  boshqaradi.  Guruhlar  tashishga  10-12  kun  (kamida  2-3)  qolganda  tuzilib, 
ular  alohida  saqlanadi,  oziqlantirish  ratsioni  tashish  jarayonida  qo„llaniladigan 
ratsionga o„tkaziladi. Bir bosh qoramol uchun 2,7 m
2
 , cho„chqa va qo„ylar uchun 
1,5 m
2
 saqlash joyi ajratiladi. 
Uzoq masofaga tashish vaqtida, hayvonlarga yo„lda beriladigan turli ozuqalar 
jamg„ariladi. Har 1 s tirik vazni uchun qoramol va qo„ylarga 5,5 kg yaxshi pichan, 
cho„chqalarni 1 boshiga 2,5 kg omixta  yem, parrandalar uchun 80 g, quyonlarga 20 
g omixta yem olinadi. Yo„lda ko„k o„t berish taqiqlanadi. Tushama sifatida poxol, 
yog„och, qirindisi yoki torf ishlatilishi mumkin. 
Qishloq  xo„jalik  hayvonlari  temir  yo„l,  suv  transportlari,  avtomobillarda  va 
haydash  yo„li  bilan  xo„jaliklardan  go„sht  sanoati  korxonalariga  yetkazilishi 
mumkin. 
Temir  yo„l  transportlarida  hayvonlar  manzilga  4  kun  mobaynida  yetkazilishi 
lozim. Masofa oralig„i 300-800 km ni tashkil etadi. Bundan uzoq muddatga tashish 
ular sog„ligiga salbiy ta‟sir qiladi. Hayvonlar maxsus yoki oddiy yuk vagonlarida, 
maxsus  jihozlangandan  so„ng  tashilishi  mumkin.  Maxsus  vagonlarga  oxo„rlar 
o„rnatilib,  ular  tagidan  hayvonlarni  bog„lab  qo„yish  uchun  halqalar  berkitiladi. 
Vagonga  sug„orish  uchun  ham  temir  oxur  o„rnatiladi.  Turli  ozuqalar,  tushama  va 
kerakli asboblar uchun stellaj mavjud. 
Oddiy  yuk  vagoni  esa  jihozlanganda  zahira  suv  uchun  unga  katta  idish 
o„rnatilishi,  lozim.  O‟rtada  hayvon  bog„lanishi  uchun  halqa  mahkamlanadi. 
Vagoning bir eshigi berkitiladi. Hayvonlar uzunasiga joylashtiriladi. 
Odatda  temir  yo„l  tashkilotlari  hayvonlarni  tashish  uchun  yaroqli,  toza 
dezinfeksiyalangan  va  yuvilgan  vagonlarni  ajratishi  lozim.  Vagonlarda  o„tkir 
predmetlar, mixlar bo„lmasligi kerak. 
Har  bir  javobgar  shaxs  2  ta  chelak,  lopatka,  fonar,  arqon  (2,5-3  m  har  bir 
boshga),  lagan,  supurgi,  xalat,  rezina  qo„lqop,  sovun,  kreolin  va  xlorli  ohaklar 
kabilar bilan ta‟minlanadi. 
Hayvonlar stansiyaga kunduzi, vagonga ortilishiga 2 soat qolganda keltirilishi 
lozim. Hayvonlar 2 soat dam olgandan so„ng veterinariya nazoratidan o„tkaziladi. 

---

 
329 
Kasal,  kasallikka  moyil  va  oriq,  hamda  hujjatlari  bo„lmagan  hayvonlarni  ortishga 
ruxsat berilmaydi. 
Davlat  transport  veterinariya-sanitariya  xodimlari  tomonidan  vagonlarning 
hayvonlarni  tashishga  layoqatligi  tekshirilib,  veterinariya  guvohnomasiga 
yozilgandan  so„ng  hayvonlar  maxsus  ortish  joyida  (traplar)  vagonlarga  ortiladi. 
Agar,  hayvonlar  ortishiliga  ruxsat  berilmasa,  2  soat  ichida  xo„jalikka  jo„natiladi. 
Barcha harajatlar xo„jalik tomonidan to„lanadi. 
Hayvonlarni vagonlarga ortishda sekin, urmasdan, baqirmasdan, tig„li narsalar 
ishlatmasdan  ortilishi  lozim.  Aksincha,  hayvonlar  stress  holatga  tushishi  mumkin. 
Hayvonlarning  turi,  jinsi,  semizligi  va  tirik  vazniga  qarab,  turli  vagonlarga  ortish 
miqdori  chegaralangan. 
Vagonlarga  qoramol  va  otlar  bog„lab  (uzunasiga)  ortiladi.  Boshqa  qishloq 
xo„jalik  hayvonlari  bog„lanmaydi.  Vagonlarga  har  xil  jinsli  hayvonlar  ortilsa  ular 
oralig„i  to„siq  bilan  ajratilishi  lozim.  Yozda  cho„chqalar  bosh  soni  10-15% 
kamaytiriladi  (issiq  urishi  mumkin).  Hayvonlar  yo„lda  kuniga  3  marta 
oziqlantirilishi va yozda 2 va kamida 1 marta sug„orilishi lozim. Suv sarfi har bosh 
qoramolga  10-15  l,  cho„chqa,  qo„y-echkiga  1,5-2  l  tashkil  qiladi.  Suv  harorati  9-
15
0
S bo„lishi kerak. 
Kasal  hayvonlar  alohida  oziqlantiriladi  va  sug„oriladi.  Yo„lda  hayvonlarni 
so„yish qat‟iy taqiqlanadi. Hayvon o„lsa gavda maxsus stansiyalarga tushiriladi va 
maxsus chiqim akti to„ldiriladi. 
Hayvonlarni  vagondan  tushirish,  Davlat  vet-sanitariya  nazorati    hodimlari 
nazoratidan o„tgandan so„ng amalga oshiriladi. Stansiyaga kelgandan boshlab va 6 
soat  ichida  tushirilishi  lozim.  Oldin  sog„lom,  so„ngra  kasal  hayvonlar  tushiriladi. 
Har bir vagondan mollarni tushirishga 30 minut vaqt ajratiladi.