|
Psixologik tayyorgarlik. Jismoniy, texnik, taktik va funktsional tayyorlash jarayonini boshqarish uchun bilim, malaka va tajriba zarur bo’ladi. Sportchining ruhiy holatini boshqarish eng murakkab hisoblanadi.
Jismoniy va texnik tayyorgarliklari bir xil bo’lgan sportchilar bir-biridan fikrlash, sezish, kuzatish hislatlari bilan farq qilishadi, shunga ko’rapsixologik tayyorgarlik ancha oldinroq boshlanadi. Eng avvalo uni ahamiyati aniqlanadi.
Musobaqa boshlanishida odam hayajonlanadi. Bu-«start old holat» bo’lib, psixik holat o’zgaradi va organizmda vegetativ o’zgarishlar sodir bo’ladi (pulps, qon bosimi ortadi, energiya almashuvi kuchayadi, ichak-qorin faoliyati o’zgaradi, uyqu buziladi va h.k.). start oldi holati sportchining malakasiga, o’z kuchiga ishonish darajasiga, sportchini musobaqadan ajratadi-gan vaqtga, uning nerv faoliyatining xususiyatiga, tayyorgarli-giga, uning komandasining uyushqoqligi va o’zaro moslashuviga bog’liq bo’ladi.
Trener sportchiga o’z irodasini kurashga jalb qilishiga yordamlashuvi zarur.
Musobaqaga yaxshi tayyorlanish uchun ikki holat bilan kurashish zarur: 1)bo’lajak musobaqaga sportchining befarq munosabati va 2)musobaqaga katta ahamiyat berib, uning bo’lajak taqdirini hal qiladigandek qarashga yo’l qo’ymaslik. Bunda sportchiga qanday natijaga erishishdan qatoiy nazar o’z imko-niyatidan to’liq foydalanish muhim ekanligiga ishontirish lozim.
Psixologik tayyorlashda sportchining o’z kuchiga ortiqcha ishonishi salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin.
Psixologik tayyorlash qatoiy individuallashtirilgan bo’lishi kerak. Tezkor kuchi talab qilinadigan sport turlarida o’ta og’ir, lekin qisqa vaqt davom etadigan zo’r berishlarga, chidamlilik talab etiladigan sport turlarida esa, uzoq vaqt irodaviy zo’r berish va charchashga bardosh berishga tayyorlash zarur bo’ladi.
Sportchini haddan tashqari ruhiy zo’r berishlardan saqlash va unga chuqur va bir tekis nafas olishni, muzikani tinglab va ijro etishni, o’z ichida qo’shiq aytishi, ongli ravishda muskul-larni bo’shashtirish, autogen cho’kish usullarini qo’llashni, mimika muskullarining zo’riqishini yo’q qilishni (ko’zlarni yumib kulish, bet qismlarini uqalashni) o’rgatish zarur.
Tayyorgarlik ko’rishda murakkab qismlariga diqqatni jalb etishda ideomotor mashq qilish yaxshi yardam beradi.
Faqatgina kuzatuvchan, bilishga intilgan, kuchli irodaga ega bo’lgan, o’z emotsiyalarini boshqara oladigan sportchigina yuksak sport natijalariga erishadi.
FOYDALANILGAN ADABIYoTLAR
O’zbekistonda jismoniy tarbiya va sportni yanada rivojlantirish chora tadbirlari to’g’risida, Vazirlar mahkamasining 1999 yil 27 maydagi 271-sonli qarori.
O’zbekiston Respublikasida jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirish davlat dasturi Konseptsiyasi. Vazirlar mahka-masining 1999 yil 27 maydagi qaroriga ilova.
Karimov I.A. «O’zbekiston kelajagi buyuk davlat» T., O’zbekiston, 1992.
Karimov I.A. «Bizdan ozod va obod Vatan qolsin» T., O’zbekiston, 1994.
Karimov I.A. «Barkamol avlod orzusi», «SHarq» nashriyot-matbaa kontserni bosh tahririyati, T., 1999.
Umumiy o’rta taolimning Davlat taolim standarti va o’quv dasturi, «SHarq» nashriyot–matbaa kontserni bosh tahririyati, Toshkent, 1999.
Abdumalikov R., Yunusov T.T. va boshqalar. «O’zbekistonda jismoniy tarbiya taolimining rivojlanishi», metodik tavsiyanoma. T., O’zDJTI nash, 1992.
Sarkizov-Sirazini I.N. «Tansihatlik – tuman boylik», T., «Meditsina», 1966.
Radjabov S.R., «Pedagogicheskie isledovaniya i propaganda pedagogicheskix znaniy», T., «O’qituvchi», 1977.
Rixsieva O.A. «Abu Ali Ibn Sino o roli fizicheskix uprajneniy v soxranenii zdorovg’ya cheloveka», T., «O’qituvchi», 1982.
Koshbaxtiev I.A. «Osnovq ozdorovitelg’noy fizkulg’turq molodeji», T., 1994.
Tursunov U., «Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi», o’quv qo’kullanma, Qo’qon, 1992.
Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi, darslik, tarjima, T., «O’qituvchi», 1967.
Sovetskaya sistema fizicheskogo vospitaniya., gl. red., G.I. Kukushkin, M., FiS. 1975
Osnovq metodiki fizicheskogo vospitaniya shkolg’nikov., B.N. Minaev, B.M. SHiyan., M., «Prosveo’enie» 1989.
Teoriya i metodika fizicheskogo vospitaniya. I tom, pod. red. A.D. Novikova, L.P. Matveeva, FiS, M., 1967.
Teoriya i metodika fizicheskogo vospitaniya. Izd. 2-e, ispravlennoe i dopolnennoe. Pod. obo’. red. doktora ped. nauk, professora L.P. Matveev i professora A.D. Novikova. M., FiS, 1976.
Teoriya i metodika fizicheskogo vospitaniya. Ucheb pos-e. Pod red. B.A. Ashmarina. M., “Prosveo’enie”, 1979.
Ocherki po teorii fizicheskoy kulg’turq. Pod obo’. red. L.P. Matveeva, M., FiS, 1984.
Teoriya i metodika fizicheskogo vospitaniya. Ucheb pos-e. pod red. B.M. SHiyana, M., Prosveo’enie, 1988.
Matveev L.P. Teoriya i metodika fizicheskoy kulg’turq. Uchebnik dlya institutov. fiz. kulg’turq. M. FiS, 1991.
F. Xo’jaev, T. Usmanxo’jaev. Boshlang’ich sinflarda jismo-niy tarbiya, o’quv qo’llanma. T., “O’qituvchi”, 1996.
A. Abdullaev. Jismoniy tarbiya vositalari. O’quv qo’llan-mas. Farg’ona, 1999.
Kerimov F.A. Sport sohasidagi ilmiy tadqiqotlar. T.. «Zar qalam». 2004.
Do'stlaringiz bilan baham: |
