Мақола ва тезислар номи

Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Zamonaviy maktab”larni tashkil etish chora-
tadbirlari toʻgʻrisida”gi qarori. 26.11.2019-yil, PQ-4537-son. 
2. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “O‘zbekiston Respublikasi ta’lim 
muassasalarida mobil telefonlardan foydalanishni tartibga solish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 139-son 
qarori. 21.05.2012-yil. 
3. Imom Abu Homid Muhammad ibn Muhammad al-G‘azzoliy. Ihyou ulumid-din. – T.: 
Movarounnaxr, 2016. 
4. N.H.Avliyaqulov, N.N.Musayeva. Didaktikaning boshlanishi. – T.: Fan va texnologiya, 2014. 
5. O‘.M.Asqarova, M.Xayitboyev, M.S.Nishonov. Pedagogika. – T.: Talqin, 2008. 
6. Internet nashrlari: kun.uz, uza.uz, uzedu.uz, ziyonet.uz 
М.К.Абдуллаева ─ТДИУ “Иқтисодиёт назарияси”
кафедраси доценти, и.ф. н. 

---

54 
САНОАТ КОРХОНАЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ АСОСИЙ ЖИҲАТЛАРИ 
 
Абдуллаева Р.Г. 
ЎзМУ катта ўқитувчиси, PhD 
 
Жаҳон иқтисодиёти Пандемия ва унинг натижасида келиб чиқиши мумкин бўлган 
инқироз бўсағасида турган ҳозирги кунда мамлакат иқтисодиётида ишлаб чиқариш 
омилларидан мақсадли фойдаланиш йўналишларини шакллантириш ва бу борада амалга 
оширилаётган ислоҳотлар самарадорлигни ошириш жараёнида юқори қўшилган қийматни 
яратувчи саноат корхоналарини ривожлантиришга асосий эътибор қаратиш бир тарафдан инсон 
омили, иккинчи тарафдан моддий ресурслардан фойдаланиш самарадорлигининг ортиши 
ҳисобига иқтисодиётдаги ижобий силжишларни келтириб чиқаради.
Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг “2020-2021 йилларда 
иқтисодий ўсишни тиклаш ва иқтисодиёт тармоқлари ҳамда соҳаларида тизимли таркибий 
ислоҳотларни давом эттириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 2020 йил 29 августдаги Қарорига 
мувофиқ жорий йилнинг март-апрель ойларида коронавирус пандемияси билан боғлиқ ички ва 
ташқи чеклов чоралари натижасида 2020 йилнинг биринчи ярмида саноат ишлаб чиқаришининг 
пасайиши ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 98,1 фоизни ташкил этганлиги, ташқи талабнинг 
қисқариши (газ ишлаб чиқариш, автомобилсозлик, тўқимачилик), импорт қилинадиган 
қисмларни етказиб беришни чеклаш (электротехника, фармацевтика) ва ички талабнинг 
қисқариши (электр энергиясини ишлаб чиқариш, қурилиш материаллари ишлаб чиқариш, 
маиший техника, мебель) тармоқларда ишлаб чиқариш фаоллигининг пасайишидаги асосий 
омиллар сифатида хизмат қилганлиги алоҳида ажралиб кўрсатилган. Бугунги кунда саноат 
корхоналари активларининг катта миқдорига эга эканлиги ташқи бозордаги рақобатлашиш 
даражасига ижобий таъсир кўрсатади. Ташқи бозорларда маҳсулотларимиз рақобатдошлигини 
ошириш учун транспорт, ишчи кучи ва ресурс харажатларини камайтириш муҳим ҳисобланади. 
Саноат корхоналарида ишлаб чиқариш харажатларини пасайтиришга йўналтирилган 
ҳолда ташкил этишда ишчи кучи ресурсларидан самарали фойдаланиш муҳим ҳисобланди.
Иқтисодиётнинг барча соҳаларида, шунингдек, ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатишнинг 
ҳамма фазаларида ишчи кучи энг фаол омил ҳисобланади. Чунки бошқа ҳамма омиллар ишчи 
кучи ёрдамида ҳаракатга келтирилади, уларнинг қийматлари сақлаб қолиниб, янги маҳсулотга 
ўтказилади, янги маҳсулот янги қиймат шу ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш жараёнида 
ишчи кучи томонидан яратилади. Шу сабабли мамлакат миқёсида ишчи кучининг мазмуни, 
таркиби, ишчи кучи бозорини ўрганиш муҳим аҳамиятга эгадир. 
Ишчи кучи – бу инсоннинг меҳнатга бўлган ақлий ва жисмоний қобилиятларининг 
йиғиндиси бўлиб, жамиятнинг асосий ишлаб чиқарувчи кучи ҳисобланади. Такрор ишлаб 
чиқариш жараёнида фақатгина ишлаб чиқаришнинг моддий-ашёвий омилларигина эмас, балки 
шахсий омили, яъни ишчи кучи ҳам такрор ишлаб чиқарилади.
Ишчи кучини такрор ҳосил қилиш ёки уни такрор ишлаб чиқариш деганда энг аввало 
ишчининг меҳнат қобилиятини қайта тиклаши, яъни унинг овқатланиши, кийиниши, дам олиши 
ва маданий ҳордиқ чиқариши тушунилади. Бу эса ишчи учун оила, уй-жой ва бошқа шарт-
шароитлар яратилиши билан боғлиқдир. Бундан ташқари, ишчи ва хизматчиларнинг ҳозирги 
авлоди маълум вақт ўтиши билан қарийди. Уларнинг ўринларини босадиган ўринбосарлар ҳам 
тайёрланиши лозим бўлади. Бунинг учун эса ишчининг оиласи, фарзандлари бўлиши лозим, 
уларнинг ўсиб-улғайиши, ўқиши, замон талабига жавоб берадиган ишчи кучи сифатида камол 
топиши учун ҳам шарт-шароит бўлиши зарур.
Ишчи кучини такрор ҳосил қилиш жараёнини тадқиқ этиш унинг миқдорий ва сифат 
жиҳатларини ажратишни тақозо этади. Ишчи кучининг миқдори мамлакат аҳолисининг 
меҳнатга лаёқатли бўлган қисми орқали ифодаланиб, у ишчи кучи ресурслари деб ҳам аталади. 
Инсоннинг ишчи кучи ресурслари таркибига киритилишининг асосий мезони унинг ёши ва 
меҳнатга бўлган қобилияти ҳисобланади. Одатда ишчи кучи ресурслари таркибига 16 ёшдан 60 
ёшгача бўлган эркаклар, 55 ёшгача бўлган аёллар киритилади. Лекин ижтимоий ишлаб чиқариш 

---

55 
ва бошқа cоҳаларда банд бўлган пенсионерлар ҳам ишлаши мумкин. Шу билан бир қаторда 
ишчи кучининг сифатига саноат корхоналарида алоҳида эътибор берилмоқда.
Ўзбекистон 
Республикаси 
Президенти 
Шавкат 
Мирзиёевнинг 
2018 
йил
28 декабридаги Олий мажлисга мурожаатномасида Кадрлар тайёрлаш миллий дастурини амалга 
оширишда таълим тизимига алоҳида эътибор қаратиш лозимлигини таъкидлади. “Олий таълим 
муассасаларида илмий салоҳиятни янада ошириш, илмий ва илмий-педагог кадрлар тайёрлаш 
кўламини кенгайтириш – энг муҳим масалалардан биридир. 
Ҳар бир ишлаб чиқариш соҳасида тармоқ илмий-тадқиқот муассасалари, конструкторлик 
бюролари, тажриба-ишлаб чиқариш ва инновацион марказлар бўлиши мақсадга мувофиқдир”
17
. 
Бундан кўринадики айнан ишлаб чиқариш соҳасида ёш мутахассислар ва уларнинг сифат 
жиҳатдан юқори даражага эришишларида инновацион марказларнинг фаолияти муҳим 
ҳисобланди.