Мақола ва тезислар номи

Foydalanilgan adabiyotlar: 
1.Azimov A.G, “Neft kimyosi asoslari” 
2.Abdusamatov A “Organik Kimyo” 
3.Yu.T.Toshpo’latov “Kimyo ma’lumotnoma” 
 
 
AXBOROTGA RESURS YONDASHUVI VA UNI TASHKILIY DARAJADA AMALGA 
OSHIRISH 
Sofoyeva F.D. 
TATU magistranti
Ijtimoiy tabaqalanish mezonlaridan biri bu axborot resurslarini aholining ayrim qatlamlariga 
kirish darajasi hisoblanadi. Axborotga egalik qilish zamonaviy dunyoda boylik belgilaridan biridir. 
Shu munosabat bilan fuqarolik jamiyati to'g'risida yangi tushuncha paydo bo'lmoqda, uning asosiy 
vazifalaridan biri insonning axborotni erkin izlash, olish, uzatish, ishlab chiqarish va tarqatish 
huquqlarini amalga oshirishdir. 
Ushbu darajadagi muammolarga davlat darajasida e'tibor berish va O’zbekiston hududida 
yagona axborot makonini yaratish bo'yicha dasturiy qoidalarni ishlab chiqish, shuningdek 
iqtisodiyotga axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish, ulardan keng foydalanish, turli 
xil ijtimoiy institutlarning yagona axborot-telekommunikatsiya infratuzilmasini rivojlantirish va 
shakllantirishdagi ishtiroki asosida davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarining fuqarolar va 
tadbirkorlik sub'ektlari bilan samarali o'zaro aloqasini ta’minlash bugungi kunda asosiy 
masalalardan biri hisoblanadi. 
"Axborot resurslari" tushunchasi, hozirgi bosqichda ijtimoiy tizimlarning rivojlanishini 
belgilaydigan va tavsiflovchi asosiy toifalardan biri sifatida, shuningdek, ma'lumotni ishlab 
chiqarish jarayoniga kiritish bilan bog'liq, ya'ni, axborotni boshqa resurslarni yaratish vositasi va 
shu bilan birga intellektual mehnat mahsuli sifatida tan olish. Bundan tashqari, ma'lumotlarning 

---

672 
resurs sifatida o'ziga xosligi va o'ziga xosligi korxonalar va muassasalar faoliyatida ulardan 
foydalanish imkoniyatlari va cheklovlarini o'rganishni ayniqsa ahamiyatli qiladi. 
Postindustrial jamiyatda turli xil texnologiyalardan foydalanish va aloqa jarayonlaridagi misli 
ko'rilmagan tezlikning o'zgarishi tashkilotlarning mavjudligi va faoliyat shakllariga, shu jumladan, 
uning tuzilishi, boshqaruv tizimi, yo'nalishi kabi jihatlarga sezilarli ta'sir ko'rsatmoqda. 
Milliy va global miqyosda ommaga ochiq massivlar, banklar va ma'lumotlar bazalarini 
yaratish uchun hozirgi zamon talablari, shuningdek, korxonalar va tashkilotlarning ichki ehtiyojlari 
axborot bilan ishlash usullarini tizimlashtirish va soddalashtirish, yilda axborot zaxiralarini yaratish 
va ularni vaqt talablariga va tashkilot ehtiyojlariga mos ravishda boshqarish usullarini amalga 
oshirish zaruriy ehtiyojga aylangan. 
"Axborot" tushunchasi resurslar bilan bog'liq bo'lgan hali ham shakllanish bosqichida tarkibiy 
qismlarni aniqlashda turli xil yondashuvlarning mavjud. Dastlabki tushuncha "axborot" 
tushunchasi, ularning ta'rifi ko'pchilikning o'rganish mavzusi turli xil nazariy va uslubiy 
doiralardagi tadqiqotchilar yondashuvlar, ushbu kontseptsiyadan keng foydalanish esa universal 
ta'rifni talab qiladi 
Axborot nazariyasiga bag'ishlangan birinchi jiddiy ilmiy ishlar K. Shannon va N. Vinerning 
asarlari hisoblanadi. Ular ushbu tushunchaning birinchi ta'rifini tuzgan va ma'lumotni o'lchashning 
bir qator miqdoriy usullarini ishlab chiqqan, shu asosda keyinchalik boshqa axborot nazariyalari 
rivojlanishni boshlagan.
Shu bilan birga, L. Vitgenstayn va E. Kassirer g'oyalariga asoslangan S. Langer, C. Pirs, C. 
Morris, B. Krochelarning lingvistik va sotsiolingvistik tushunchalari paydo bo'la boshladi [1].
Axborot nazariyalarini rivojlantirishga katta hissa qo'shgan olimlar orasida A.D. Ursula, A.N. 
Kolmogorov, E.K. Voishvillo, V.M. Glushkova, N.N. Moiseeva, A.I. Rakitova, A.V. Sokolova, G. 
T. Artamonova, V. G. Afanasyeva va boshqalar [2] tadqiqotlari “axborot” fenomenini mohiyatini 
aniqlashga turli xil qarashlarini bildiradilar. 
Umuman olganda, turli xil tadqiqotlar mavjudligiga qaramay "axborot" tushunchasining 
yagona ta'rifini ishlab chiqish muammosi hali hal qilinmagan.
G'arb tadqiqotchilari J. Fourastier, A. Touraine, O. Toffler, D. Bell, J. Gelbraith, M. Castells 
va boshqalar tomonidan ishlab chiqilgan postindustrial jamiyat tushunchalari, ularning rivojlanish 
tendentsiyalari sohadagi texnik yaxshilanishlar tufayli xalqaro integratsiyadagi almashinuv 
jarayonlari, odamlar o'rtasidagi ijtimoiy munosabatlardagi o'zgarishlar muhimligini ta'kidlagan 
zamonaviy jamiyat odamlarning maishiy va professional hayoti, shuningdek, maxsus mahsulot 
sifatida yangi rolni belgilash, sotish va sotib olish ob'ekti bo'lgan, ammo moddiy ob'ekt bo'lmagan 
ma'lumotlar ob'ektga bo'lgan e'tiborning o'sishiga yordam berdi [3]. 
"Axborot resurslari" tushunchasining o'zi faqat XX asrning 80-yillarida paydo bo'lgan. Ushbu 
tushunchani rivojlantirish, unga doir tadqiqotlarni rivojlantirish, shuningdek, kontseptsiyani yanada 
aniqlashtirish va konkretlashtirish jarayonida "axborot resurslari", ayniqsa ushbu muammoga davlat 
darajasida e'tibor va ilmiy nashrlarning sezilarli darajada ko'payishi munosabati bilan ularni 
o'rganishning asosiy yo'nalishlari, jumladan quyidagilar aniqlandi 
Birinchidan, bu axborot qonunchiligini ishlab chiqish,axborot resurslarini boshqarish 
muammolarini tartibga solish, hammaga ochiq bo'lgan axborot tizimlaridan har bir shaxs o’zining 
ma'lumotni erkin olish huquqini ta'minlash, ijodiy faoliyat va hujjatlashtirilgan ochiq ma'lumotlar 
natijalari uchun intellektual mulk institutining paydo bo'lishi va tegishli fuqarolik-huquqiy 
normalarini ishlab chiqish zarurligi , axborotga kirishni tartibga solish, huquqiy tartibga soluvchi 
sub'ektlarning axborot mahsulotlari va xizmatlarini sifatli va o'z vaqtida taqdim etilishi uchun 
javobgarligini aniqlash va boshqalar. 
Ikkinchidan, umuman, O’zbekiston darajasida va uning sub'ektlari darajasida milliy 
ahamiyatga ega bo'lgan yaxlit tizimlar va ma'lumotlar bazalarini yaratish, mintaqaviy va idoraviy 
to'siqlarni bartaraf etish axborot tarqatish yo'lida, davlat va mahalliy hokimiyat organlarida 
boshqaruv jarayonlarini axborotlashtirish, texnik va huquqiy sohalarda zamonaviy texnologiyalar va 
ishlanmalardan foydalanishga asoslangan yangi boshqaruv usullarini joriy etish.

---

673 
Uchinchidan, O’zbekistonning dunyoga qo'shilish muammolarini o'rganish, axborot maydoni 
va xalqaro tizimlar, axborot almashinuvi, integratsiya jarayonlari ko'rsatkichlarini aniqlash, 
O’zbekistonning axborot makonini o'rganish, shu jumladan, o’zbek tilidagi Internetning axborot 
resurslarini o'rganish, World Wide Web-ning o’zbek foydalanuvchilarining qiymat tizimini 
o'rganish, ma'lumotlarning notekis rivojlanishi muammolari mamlakatimizdagi jamiyat hayotida 
kamaytirish. 
To'rtinchidan, ilmiy-texnikaviy axborot ta'minoti xodimlar, kutubxonalar va ularning axborot 
tizimlarini jalb qilish, olimlar va o'qituvchilarning ehtiyojlari, masofaviy o'qitish texnologiyalari, 
ularning afzalliklari, uzluksiz ta'lim tizimidan, sinxron va asenkron rejimlarda darslarni o'tkazish 
uchun moslashuvchan jadvallardan foydalanganligi sababli: Bugungi kunda masofaviy o'qitishning 
katta istiqbollari telekommunikatsiya va Internet texnologiyalarining integratsiyasi bilan bog'liq 
bo’lgan muammolarni hal etish. 
Beshinchidan, axborot resurslariga kirishni boshqarish, axborot mahsulotlarini yaratuvchilar 
uchun teng sharoitlar yaratish va yakka tartibdagi tuzilmalar monopoliyasini yo'q qilish, dasturiy 
ta'minot va boshqaruv hujjatlari tizimlariga yagona talablarni ishlab chiqishning texnik 
muammolari. 
Jamiyatning ijtimoiy tuzilishining o'zgarishi, shakllanishining oldini olish bilan bog'liq 
bo'lgan jamiyatni axborotlashtirish natijasida yuzaga keladigan muammolarni o'rganish bo'yicha 
keng ko'lamdagi tadqiqotlarga ega bo'lishiga qaramay iste'molchilar jamiyati, axborot 
yondashuvining muammolari makrosotsial tartibdagi hodisalar va jarayonlar bilan cheklanib 
qolmay, balki har bir ijtimoiy institutning axborot resurslarini boshqarishda alohida yondashuv talab 
etadi. 
Demak, axborot ta'minoti muammolari nuqtai nazaridan axborot resurslarining yaratishdagi 
qo’yiladigan talablari mohiyatini o'rganish muhim jihatlardan biridir. 
Axborot, bilim, ma'lumotlar, axborot resurslari, axborotga bo'lgan ehtiyoj kabi muhim 
tushunchalarni tavsiflovchi nazariy masalalarni o'rganishda turli xil yondashuvlar, shuningdek, juda 
ko'p sonli empirik tadqiqotlar mavjud. Ushbu sohadagi tadqiqotlar, ular ko'pincha ilmiy bo'lgan 
iste'molchilarning ma'lum bir guruhi bilan cheklanganligi sababli xatoliklar ko’pchilikni tashkil 
qilishadi. 
Xulosa o’rnida shuni aytish mumkinki, bunday kamchiliklar va muammolarni hal qilishda 
quyidagicha yondashilsa, samarali va ijobiy natija olish mumkin: 
- mahorat bilan "axborot resurslari" tushunchasining mazmuni, manba sifatida 
ma'lumotlarning o'ziga xos xususiyatlarini aniqlash; 
- axborot ehtiyojlarini o'rganish uchun mavjud uslubiy yondashuvlar va usullarni tahlil qilish; 
- tashkilotda axborot resurslarini tarqatish usullarini ko'rib chiqish; 
- boshqaruvning turli darajalarida axborot resurslaridan foydalanish xususiyatlarini aniqlash; 
- axborot resurslarini boshqarish sohasida davlat siyosatining ustuvor yo'nalishlarini amalga 
oshirish doirasidagi tashkiliy o'zgarishlarning istiqbollari va ko'lamini baholash.