Мақола ва тезислар номи

Драматизация даражаси. 
Жанрлар - бу асарнинг драматизацияси даражасини аниқлашнинг кам ёки ишончли усули 
бўлиб, уни баҳолаб бўлмайди. 
1. Нолинчи драматизация даражаси. Бу расмий ёки нейтрал сўз бирикмаларидан 
фойдаланадиган, ҳиссий жиҳатдан рангсиз сўзлардан фойдаланадиган қисқа, хроник хабарлар 
ва эълонларга тегишли. Бу қисқа ва аниқ хабарлар, улар журналист ёки таҳририятнинг фикри 
ёки талқинига эга эмас. Янги давр ахборот деб номланади, кўплаб манбалар ўзларининг 
маълумотларини истеъмолчига этказишга интилишади, бу объектив равишда жуда кўп сонли ва 
ўзига хос телеграф хабарларини олиб келади. 
2. Энгил драматизация даражаси. Ҳисобот, ҳисобот, интервю, ёзишмалар. Драматизация 
бу эрда аллақачон пайдо бўлган, аммо ҳозиргача у энгил контур шаклида, майда зарбалар, 
тафсилотлар шаклида мавжуд. У оз сонли бўрттирма, камситиш, таққослаш ва ҳоказоларда оз 
миқдордаги ҳиссий жиҳатдан рангли сўзлардан фойдаланган ҳолда контур шаклида 
ифодаланган. Албатта, масалан, энгил драматизацияни ўртача кўрсаткичдан ажратиш жуда 
қийин, бу ишни умумий тоналлик ва ҳиссий бойлик билан амалга ошириш мумкин. 
3. Театрлаштиришнинг ўртача даражаси - мақола, шарҳ, шарҳ, шарҳ, хат. Бу эрда 
драматизация аллақачон сезиларли даражада мавжуд бўлиб, бу асарга ўртача ҳиссиёт 
характерини беради. Кейинчалик муҳим воситалар қўлланилади, драматизация воситаларининг 
осон тизими пайдо бўлади, драматизация асарнинг одатий ҳолига айланади. Асарнинг 
тузилиши аллақачон иккита тизимли фазилатга эга - драматик воситаларнинг композицион 
уйғунлиги ва драматизация механизми. Драматик тавсифлар, баҳолашлар ва тасвирлар 
асарнинг ҳамма жойларида мавжуд, аммо улар тақдимотнинг ҳикоясидан ҳали устун эмас. 
4. Драматизациянинг юқори даражаси бадиий ва журналистик жанрларга, энг аввало ана 
шу хусусиятларга хосдир... 
Уларнинг вакиллари фелетон, памфлет ва сатирик жанрларни яхши кўрадилар. Албатта, 
иншода бу ҳақда кам нарса дейиш мумкин эмас, лекин унда драматизация қаҳрамон образи 
учун устуворликни қолдириб, асарнинг чуқур қатламларида ётади. Бадиий журналистика 
жанрларида бутун драматизация тизими горизонтал ва вертикал равишда тилнинг экспрессив 
воситалари кўринишида намоён бўлиши мумкин. 
5. Жиддий драматизация даражаси. Бу журналистикадан ташқарида ва бадиий ижоднинг 
тегишли шаклларига, масалан, фожеага киради. Аммо баъзида бу журналистикада, масалан, 
ҳужжатли филмларда ёки жиноий журналистикада, масалан, муаллифнинг тергови ёки суд 
иншосида ҳам пайдо бўлиши мумкин. Бу эрда ўтиш мумкин бўлмаган чегара йўқ, кўп нарса 
мавзуга, муаллифнинг ёндашуви ва ўзи танлаган фикрларини ифода этиш воситаларига боғлиқ. 
Драматизация асарга фожиали характер беришигача амалга оширилиши мумкин. Шундай 
қилиб, на драматизация тўлиқ журналистикани, на журналистика тўлиқ драматизацияни ўз 
ичига олмайди. Драматизация ва журналистика Эйлер давралари каби ўзаро боғлиқдир. 
Журналистикада бўш жой (давранинг қолган қисми) йилномада, адабиётда фожиа бўйича ўрин 
эгаллайди (чунки фожиа драматизациянинг энг юқори шакли). 
Драматизация, агар меъёрда ва маҳорат билан ишлатилса, иккита умумий вазифани 
бажаради: 1) асарга жозибали, жозибали, ифодали ва натижада эстетик характер беради; 2) агар 
муаллифнинг мавзуси ва руҳий ҳолати бунга ҳисса қўшса ва у драматизациянинг янада 
самарали усулларидан фойдаланган ҳолда, энди журналистик асар яраца, у томошабинларга 
журналистика орқали маънавий тозаланишга имкон беради. Албатта, бу катарсис эмас, балки 
оддий иш ҳам эмас. 
Драматизациянинг биринчи шакли, асарга нашриётни жонлантириш ва томошабинларга 
жозибали характер бериш учун энгил драматик характерга эга. Бу эрда тафсилотлар табиатида 
бўлган ва асосан тасвирланган вазиятнинг янада ранг-баранг тасвири билан чегараланган энгил 
нозик ифодали воситалар гуруҳи қўлланилади. Бу, айтганда, энгил артиллериядан фойдаланади. 
Бунга экспрессив воситаларнинг ярмидан кўпи киради. 
2-чи шакли оғир артиллерия. Муаллиф драматизация чегарасининг ярмидан ошиб, 
нотиқлик ва журналистик (ташкилий) маҳоратининг иккинчи ярмига кириб, янада самарали 

---

119 
воситалардан фойдаланишни бошлаган вазият. Шундай қилиб, у журналистикадан 
журналистикага, яъни. янада фаол безовта қилувчи жамоат фаолиятининг шакли. 
Журналистика ҳаяжонлантиради, рағбатлантиради, сафарбар қилади. Аммо журналистика ҳам 
50 фоиздан 100 фоизгача, энгилдан оғир артиллерияга қадар фарқ қилади. Тўлиқ журналистика 
- бу кескин, ҳаяжонланган, патоскоп фаолият. У тарк этмайди ва томошабинни тасвирланган 
воқеага бефарқ қолдиролмайди. Кейин журналистика ижтимоий кучни уйғотганда, ўз ғоялари 
билан олиб кетганда ва аниқ ҳаракатларга сафарбар этганда, журналистика бўлади. 
Кейинги катарсис. Аммо бу бизнинг таснифимиз доирасидан ташқарида, гарчи фожиалар 
журналистик воситалар билан ҳам тасвирланган бўлса - иншо (суд) ёки репортаж (жиноий). 
Оммавий ахборот воситаларидаги ижтимоий муаммоларнинг таҳлил этилиши, драматик 
руҳда ёзилган асарларнинг мазмун ва шаклларидаги камчилик ва ютуқлар уларни олидини 
олиш ва ижобий томонларини янада такомиллаштиришга йўл очиб бериши табиий холдир. 
Драматизация журналистик воситалар ёрдамида амалга оширилади, гарчи у адабиётга ҳам 
хос бўлса. Журналистикада драматизация асосан таҳлилий ва бадиий журналистик жанрларда 
мавжуд. Бу янгиликлар хабарларида деярли йўқ ва ҳисоботда жуда кам. Ҳисобот ва 
интервюларда драматизация кўпроқ аналитик ва бадиий журналистик жанрларда учрайди. 
Бундан ташқари, бадиий журналистик жанрларни яратишнинг асосий усули бу драматизация.