|
Адабиётлар:
1.
Вазирлар Маҳкамасининг 2019 йил 12 июлдаги “Умумий ўрта ва ўрта махсус давлат
таълим муассасаларида психологик хизмат фаолиятини ташкил этиш тўғрисида” низом 577-
сон қарори Адизова Т.М. Психологическая методика изучения личности учащихся в
процессе общения. Методическое пособие.-Т.: ТГПУ, 2000 г.
2.
Адизова Т.М. Ўқувчиларнинг шахслараро муносабатларини психологик диагностика
ва коррекция ишлари. Услубий қўлланма.- ТДПИ, 1997 й.
3.
Давлетшин М.Г. Психологияда шахсни ўрганиш истиқболлари.- “Халқ таълими”
журнали, 2001 йил 3-5 сонлар.
4.
Ғозиев Э. Психология.(Ёш даври психологияси).–Т.: “Ўқитувчи”, 1994 й.
5.
Давлетшин М.Г., Дўстмуҳаммедова Ш. ва бошқалар. Ёш даврлари ва педагогик
психология.- Тошкент, 2004 й.
386
«DAWITKÓL» SUW SAQLAǴISHI BALIQLARINIŃ IXTIOFTRIOZ KESELLIGI
Allamuratova G.B.- biologiya ilimleri kandidatı, docent
Xojabaeva Sh.K.- magistrant
Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq instituti
Ixtioftirioz
-
balıqshılıq háwiz xojalıqlarında karp, aq doń mańlay, aq amur hám basqa karp
semeystvasına tán balıqlardıń júdá qáwipli keselligi bolıp, onıń qozdırıwshısı -
Ichthyophthirius
multifiliis
keń tarqalǵan.
Ixtioftiriuslar teriniń epitelial qabıǵı hám biriktiriwshi toqıma qatlamları arasında parazitlik
qılıp, olardıń buzılıwına alıp keledi. Keselliktiń baslanǵısh dáwirinde saǵaq toq-qızıl túste (qan
tamırlarınıń qan menen tolıwı hám qan qwyılıwı sebepli). Patologik processtiń rawajlanıwı
aqıbetinde bolsa saǵaqtıń bir bólimi anemiya halatında bolsa, ekinshi bólimi bolsa nekroziyaǵa
ushıraydı. Bul orınlarda saprolegniya hám saprofit mikrofloralar jaylasıp aladı. Kesel balıqlardıń
terisinde mayda aǵarǵan dermoidli tóbelikler payda boladı. Kúshli invaziyalanǵanında parazit
kózdiń perdesine kirip aladı, keratit rawajlanadı. Parazitler xátte awız boslıǵında jaylasıp alıwı
múmkin.
Keselliktiń baslanǵısh dáwirinde balıqlarda hesh kanday ózgeris baqlanbaydı, patologiyalııq
processtiń rawajlanıwı aqıbetinde balıqlar tınıshsızlana baslaydı, gereń, máske uqsap qaladı, tezlik
penen suw astınan suwdıń betine atılıp shıǵadı, suw astınan ılaylardı qozǵatıp taslaydı, aylanba
háreket qıladı, soń suw astına jatıp aladı.
Keyinshelik kúshli invaziyalanǵan balıqlardıń aktivligi joq boladı, suw qırǵaqlarında uslanıp,
sırtqı tásirlerge juwap bermeydi. Balıq terisi sılınıp, balıqlar háreketlengeninde olar arqasınan
mayda lentaǵa wqsap erip baradı.
«Dawıtkól» suw saqlaǵıshı balıqlarınıń kópshiliginde
Ichthyophthirius multifiliis
kóp
muǵdarda ushırastı. Bul jerde hár qıylı jastaǵı aq amur balıqlarınıń ixtioftirioz benen zıyanlanıwı
10,0%, san terbelisi 1-4 dana, aq dóń mańlay balıǵı 15,0%, san terbelisi 1-7 dana, sazan 4,5%, san
terbelisi 1-7 dana, karp balıǵı 17,7%, san terbelisi 1-5 danaǵa teń boldı.
Ixtioftiriozdıń epizootiyalıq kórinisi jıldıń barlıq máwsimlerinde kórinedi, biraq kesellik
kóbirek hám ótkir aǵımlı báhár hám jaz aylarında baqlandı. Jazǵı ótkir keshiwi ádette 1-3 hápte
dawam etip zıyanlanǵan balıqlardıń 100 % nabıt bolıwı baqlanadı, qısta bolsa keselliktiń
epizootiyalıq kórinisi sozılıwshań xarakterge iye bolǵanlıǵı menen xarakterlenip, bir neshe aylar
dawam etiwi múmkin. Ixtioftiriozdıń tosattan payda bolıwı jas balıqlar baǵılatuǵın hám qıslatıwshı
háwizlerinde bir qansha qáwipli boladı.
Ixtioftirioz keselliginiń aldın alıw ushın «Dawıtkól» suw saqlaǵıshında veterinariya-sanitariya
qaǵıydalarına qattı ámel qılıw, kompleks balıqshılıq-meliorativ ilajların ámelge asırıw talap etiledi,
yaǵnıy:
- ixtioftirioz keń tarqalǵan orınların xlorlı aq hák (3-5 c/ga) yamasa sóndirilmegen aq hák
(25c/ga) penen dezinfekciyalaw;
- kesel balıqlardı uslap duzlı vannada emlew, bunıń ushın as duzı 3,5:1,5 qatnasta alıp 0,6-
0,7% koncentraciyası tayarlanadı. Balıqlar vannada suwdıń háreketine baylanıslı 3-11 kún
dawamında saqlanadı. Emlew ushın jasıl brilliant hám metilen kógi preparatların qollanıwǵa boladı.
Bul preparatlar suwlarda tuwrıdan-tuwrı 0,1-0,2 mg/l esabında eritiledi Bunda balıqlardı uslap
turılıwı (ekspoziciyası) hám islew beriw muǵdarı balıqlardıń jası hám túrine, jıldıń máwsimine,
suwdıń quramı hám sıpatına hám de ixtiftiriceler menen zıyanlanıw dárejesine baylanıslı;
- balıq awlawda qollanılatuǵın inventar, ásbap-úskeneler, transportirovkadaǵı ıdıslar, arnawlı
kiyimler kesel balıqlar menen islegenen keyin jaqsılap juwıladı hám qeptiriledi;
- suw saqlaǵıshta túrli jastaǵı balıqlardı birgelikte saqlamaslıq, kompleks balıqshılıq-
meliorativ ilajların jaratıw, suwdıń gidroximiyalıq hám gaz rejimin jaqsılaw ilajların ámelge asırıw;
- suw saqlaǵıshtı háklew
bul balıqlar kesellikleriniń aldın alıw (profilaktika), suwdı kalciyge
bayıtıw, melioraciya maqsetinde ótkeriletuǵın kompleks biotexnologiyalıq usıl.
387
Háklew ushın sóndirilmegen háq SaO, sóndirilgen hák Sa(ON)
2
hám túyilgen hák tası SaSO
3
qollanıldı. Hák salıwdıń ulıwma norması -1-2 c/ga. Sóndirilmegen hákke qaraǵanda sóndirilgen
háktiń neytrallaw qásiyeti 1,3 márte, hák tasında 1,8 márte kem bolıwı sebepli olardı salıw muǵdarı
da tiyisli túrde kóp boladı.
Báhárde hák azot-fosforlı tóginler salınıwdan 2-3 sutka aldın hár 15 kúnde salınadı. Jazda hák
hár 7-10 kúnde salınıp turıladı. Sonıń menen birge balıqlardıń massalıq keselleniwinde hár 2-3
sutkada 1-3 c/ga esabında 5-10 kún dawamında sóndirilmegen hák salınadı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
