Мақола ва тезислар номи

Количество аминокислот в составе сырого белка различных продуктов
Аминокислоты 
Соя 
Яйцо
Кукуруза
Аргинин 
5,8 
6,4 
4,0 
Гистидин 
2,3 
2,1 
2,4 
Лизин 
5,4 
7,2 
2,5 
Триптофан 
1,6 
1,5 
0,6 
Фенилаланин 
5,7 
6,3 
4,5 
Метионин 
2,0 
4,1 
- 
Треонин 
4,0 
4,9 
3,6 
Лейцин 
6,6 
2,9 
21,5 
Изолейцин 
4,7 
8,0 
3,6 
Валин 
4,2 
7,3 
4,6 
Соевая мука добавляется хлебобулочные и колбасные изделия, и повышает 
питательные и вкусовые качества, а также энергетическую ценность данных продуктов. 
Соевые продукты рекомендуются при сахарном диабете. Соя также имеет агротехническое 
значение. В качестве бобовых культур соя обогащает почву азотом, за один год в 1 гектаре 
накапливается 70-100 кг азота. После сои поля значительно освобождаются от посторонних 
растений. Соя может служить в качестве предварительного посева для различных культур. 
Кроме того, соя также используется в качестве сидерата.
Список использованной литературы:
 
1.
Атабаева Х.Н. - Технология возделывания сои в Узбекистане -Т. Матбуот, 1989г.
2.
Атабаева Х., Рузиев А. - Урожайность кукурузы и сои в повторных смешанных 
посевах - Ж.С-х.Узбекистана, 2000г.
3.
Горелов Е.П,, Бабаяров М. - Соя на сероземах Узбекистана. Кормопроизводство, 
1984г. 
4.
Д.Ёрматова., Н.Шамуратов – Технология выращивания зерновых культур. Ташкент – 
2012г. 
 

---

208 
PSIXOLOGIYADA JUWAPKERSHILIK TUSINIGI. 
Bekbergenova D. 
 Berdaq atindag’i Qaraqalpaq ma’mleketlik universiteti studenti 
Juwapkershilik – bul juwap beriw esap beriw tusiniklerin aytsaq boladi. Ja’ne de ha’r bir 
insannin’ o’zine ta’n waziypalarin qandayda bir ma’jburiyat minnetlemelerin tusine aliwi ha’m 
seziwi bolip esaplanadi. Juwapkershilik – shaxs oz maqsetlerin a’melge asiriwg’a ha’reket etiwi 
mu’mkin bolg’an ha’m shaxs boliw ushin alg’a qaray talpinatin individual psixologik pa’zilettin’ 
biri.
Juwapkershilik psixologiyada shaxstin’ erki menen baylanisli ha’m onin’ bir bo’legin quraydi. 
Insannin’ juwapkershiligi qa’liplesiwi ushin balaliqtan baslap jetilisken da’wirge shekem 
ta’rbiyalawi kerek.
Erkinlik a’melge asirilg’an is - ha’reketler ushin juwapkershilik seziwde ko’rinedi. 
Juwapkershilikti seziw degende biz aniq sol ha’reketlerdin’ durislig’ina maqsetke muwapiq 
ekenligine ha’m za’ru’rligine isenim payda etiwdi tu’sinemiz. Qandayda bir qa’tege jol qoyip 
jiberilgen waqitta juwapkerlikti seziw – o’z qa’telerin aniq g’arezsizlik penen ha’m ashiq ta’n 
beriwde ha’mde aniq qarama – qarsiliqqa diqqat penen qulaq saliwda ko’rinedi. Juwapkershilikti 
seziw – o’z qatelerin du’zetiwge tayyar turiw ha’m haqiyqattan ha’m oni du’zetiw bolip tabiladi. 
Juwapkershiliktin’ ko’riniwi problemasi belgili bir socilliq jag’daylardag’i minez-xulq ishki 
ha’m sirtqi basqariw mexanizimlerinin’ o’z ara mu’nasebeti sipatinda maydang’a keledi. Insan 
ta’repinen o’zinin’ socialliq ha’m shaxsiy uqsasliqti ko’riw jag’daylari o’zgeriwshi socialliq 
ortaliqti minez- quliqtin’ individual strategiyalarin ta’minlewshi personal qa’diryatlar , kognotiv 
mexanizimler du’zimlerdin’ rawajlaniwi , yag’niy uliwmaliq formadag’i shaxstin’ socialliq 
processte iskerligi bu’gingi ku’nde socialliq-psixologik bilimlerdin’ a’hmiyetli bo’legin payda etedi.
S.V.Bikovtin’ pikirinshe, juwapkershilikli boliwdi qa’legen insan erkin boliwi kerek ha’m 
kerisinshe kimde kim erkin bolmasa , ol juwapkershiliksiz – boladi yaki juwapkershilikti basqa 
adamg’a o’tkeriwge ha’reket etedi. Sonin’ ushinda insan qandayda – bir isti orinlawg’a kirisiwde 
o’zine bolg’an bilimler ha’m a’sir ese ta’jriybesi a’hmiyetli esaplanadi. 
X.V. Gadamerdin’ pikirinshe , juwapkershilikli boliw – waqiyanin’ ma’nisin tus’iniwge 
ha’reket etiw tu’sinigine tiykarlanip ha’reketleniwi bolip esaplanadi. 
Ko’plegen alimlar juwapkershilik haqqinda bir qansha mag’liwmatlar beredi. Solar qatarinda 
nemis alim F.V. Nitsshe aytiwinsha juwapkershilik bul hu’jdanga qarag’anda ken’rek tusinik bolip , 
juwapkershilik ilgerilek payda bolg’an degen pikirdi alg’a su’redi. 
Juwapkershilik bul insanlarda jaslig’inan payda boliwi mu’mkin. Olarda g’arezsiz tu’rde 
qarar qabil etiw ha’m ozine berilgen tapsirmani orinlawg’a uqsas juwapkershilik bar bolip tabiladi. 
Adamlar qarar qabil ete alsa onda ol qarardin’ duris ekenligine aniqliq kiritip oni juwapkershilikli 
boliwg’a alip keledi. 
Juwapkershilikli insanlard eki tu’rli tipke bo’lemiz. Birinshi tiptegiler juwapkershilikti o’z 
moynina aliwg’a ha’reket etedi, al ekinshisi bolsa juwapkershilikti basqalarg’a isirip taslaytin bolip 
tabiladi. Birinshi tiptegilerde erklik kushi jaqsi rawajlang’an esaplanadi, al ekinshi tiptegilerde ese 
biz juwapkershilikti ja’nede rawajlandiriw talap etiledi.
Aqirg’i jillar ishinde psixologiyada juwapkershilikboyinsha ha’r qiyli ilimiy mashqalalar 
sipatinda uyrenilip atir. 
S.F. Anisimov so’zlerine ko’re shaxsta erkti rawajlandiriwda minez – qulq juwapkershilik, 
socialliq juwapkerlik , sapa , obekttin’ juwapkerligi en’ a’hmiyetli talaplardur.
Insan o’z mu’tajliklerin qandiriw ushin socialliq normalar ha’m ja’miyettin’ mu’tajligin 
qandiriwi kerek, bul na’rse ese insannan u’lken juwapkerlikti talap etedi. 
Rawajlang’an sezimge , emociyag’a iye bolg’an insan juwapkershilikli shaxs esaplanadi. 
Ko’pshilik insanlarda juwapkershilik sezimi bir tarawg’a tiyisli, al basqa tarawlarda onshaliq 
da’rejede ku’shli qa’liplespeydi . Insan basqalar aldindag’i minnetlemelerge qarag’anda tek g’ana 
o’z salamatlig’ina , tag’dirine ha’m o’mirine qarata az juwapker boliwi mu’mkin. 

---

209 
Ha’r qanday jag’dayda, juwapkershilik sezimi – bul isenimlilik , insan shartnamalardi ha’m 
olardin’ minnetlemelerin hu’jdanan ha’m g’ayrat penen islewge tayyar ekenligin ko’rsetip beriwshi 
tiykarg’i usil. Juwapkershilik qarqali shaxsta juwap beriwge qarar qabil ete aliwg’a bo’lg’an isenim 
payda boladi. 
Juwmaqlap aytqanda shaxsta juwapkershilik ta’rbiyalaw ushin ol insanda isenim boliwi ha’m 
de insang’a ta’n bolg’an bir so’zlilik, ja’ne ol insan o’z o’zin basqara biliwi kerek. S.V. Bikovtin’ 
aytqaninday ol insan erkin boliwi da tiyis. Sebebi shaxsta erkinlik bolsa ol o’zinde bul 
juwapkershilik sezimin payda ete aladi ha’m X.V. Gomerdin’ aytiwina qarag’anda juwapkershilikli 
boliw bul waqiyanin’ ma’nisin onin’ quramali bolg’an elementlerine shekem tu’siniw degen pikirdi 
aytadi. Juwapkershilik bul insanda erk ku’shinin’ qanday formada ekenin ko’rsetip beredi. 
Juwapkershiliktin ha’r tu’rli formalarg’a bo’lsek boladi.Yag’niy social juwapkershilikti 
aytiwimizg’a boladi shaxsta yag’niy socialliq ortaliqta, jumisinda, oqiwinda, ozine berilgen 
minnnetlemelerdi orinlawg’a bolg’an mutajliklerdi aytamiz. Al, o’z o’zine juwapkershilik bunda 
insan o’zinen talap etetin ha’m o’zinin’ mu’tajliklerin qanalandiriwdag’i juwapkershilikdi aytsaq 
boladi. 
Shaxsta juwapkershilik payda boldima demek onin’ rawajlanlaniwinda o’zgeris bar ekenin 
ko’rsetedi. Qandayda bir na’rseni alip juriwden qashatin ha’m og’an juwap beriwden qorqatug’in 
shaxs bul juwapkershiliksiz shaxs esaplanadi. Adam oz’i qa’lese juwapkershilikti o’z o’zinde payda 
etiwge boladi. Qiyin ha’m jag’imsiz jag’daylarda psixologik ma’deniyattin’ joqari da’rejesininn’ 
biri juwapkershilikli adamlar juwapkershilik haqqinda oylaydi ha’m juwapkershilikdi o’zinin’ 
moynina aladi. Bunaday jag’daylarda juwapkershiliksiz adamlar bolsa ayipdardi izleydi ha’m 
juwapkershilikten qashadi. 
Jeke juwapkershilikti aliw – o’zin’isdin’ o’mirin’istegi ha’mme ha’reketlerdin’ deregi ha’m 
olardin’ a’qibetleri sipatinda ko’riw. 
Juwapkershilikti biz o’zimizde payda ete alamiz. Juawapkershilikli boliw ushin adam o’z 
moynina ha’mme juwapkershilikti aliwi tusinilmeydi kerisinshe bul juwapkershiliksizliktin’ belgisi 
bolip esaplanadi. Juwapkershilik arqali adam o’zinde u’lken rawajlaniw boladi. Shaxsta 
juwapkershilik ha’r bir tarawda kerek boladi sonliqtanda adam en’ aldi menen o’z o’zine o’z 
pikirine, o’z is- ha’reketine ha’made xizmetine juwap bere biliwi kerek bolip esaplanadi. 
Juwapkershilikti o’z o’zinde payda etiw ushin sirtqi ta’sirlerde u’lken a’hmiyetke iye esaplanadi. 
Yag’niy qarim – qatnastin’da a’hmiyeti bar.