Manuel de français Ikkinchi chet tili

So’z birikmasidagi so’zlarning sintaktik munosabatlari 
So’z birikmasidagi so’zlarning sintaktik munosabatga kirishuvi quyidagichadir: 
1. Predloglar orqali : une salle à manger, une table de bois, une machine à 
coudre, aller à l’école etc.
2. So’zlarning shaxs va songa, rodga moslashuvi orqali: un caahier bleu, des 
drapeaux rouges, une nappe blanche, une chemise blanche. 
3. So’z tartibi orqali : un ciel bleu, une toile bleue ciel, un drapeau vert, une robe 
rouge claire, un homme grand, un grand homme etc. 
GAP (proposition) 
Kishilar bizga bog’liq bo’lmagan holda mavjud bo’lgan bizni o’rab turgan tabiat 
hodisalari haqida hamma vaqt fikr yuritadilar va o’zaro fikr almashadilar. 
Ularning bu fikrlari esa gapda shakllanadi va o’z ifodasini topadi. demak gap 
kishilarning narsa va predmet haqidagi fikrlarini til materiallari orqali 
reallashtiradigan, ro’yobga chiqaradigan va bir-birlari bilan fikr almashishni amalga 
oshiradigan asosiy vositadir. 
Yaxlit biror so’z yoki so’z gruppasi anglatgan tugal fikr gap deyiladi. 

---

~ 206 ~ 
GAPNING IFODA MAQSADIGA KO’RA TURLARI 
So’zlovchining fikri ba’zan voqea-hodisa haqida xabar, darak bersa, ba’zan ana 
shu voqea-hodisa to’g’risida ma’lumot oladi ; ba’zan o’z hohish-istagini amalga 
oshirish uchun tinglovchini biror narsani bajarishga undasa, ba’zan voqea-hodisa 
unga ta’sir etganidan, o’z fikrini kuchli his-hayajon bilan ifoda etadi. Shunga ko’ra 
gaplar hozirgi fransuz tilida to’rt turga bo’linadi : darak gap, so’roq gap, buyruq gap, 
undov gap. Bularning har biri tuzilish jihatidan, ya’ni so’zlarni va grammatik 
formalarni ishlatishda, so’z tartibida va intonatsiyada o’z xususiyatlariga ega. 
1.
Darak gap (proposition informative). Darak gaplar ma’lum narsa, predmet, 
voqea-hodisa haqida tasdiq yoki inkor yo’li bilan xabar beradi. Yozuvda darak gaplar 
oxirida nuqta qo’yiladi. 
2.
So’roq gap (proposition interrogative). So’roq gap biror bir voqea-hodisa 
haqida ma’lumot olishni, biror narsa predmet haqida bilishni ifodalaydi. So’roq 
gaplar oxirida so’roq belgisi qo’yiladi. So’roq gaplar quyidagi turlarga bo’linadi :
1.
So’roq so’zsiz so’roq gaplar tarkibida so’roq so’z bo’lmagani uchun ham 
so’roq so’zsiz so’roq gap deyiladi. Gapdagi so’roq asosan so’z tartibi va qisman 
intonatsiya orqali ifodalanadi. Intonatsiya gap oxirida ko’tariladi. So’roq so’zsiz 
so’roq gaplarda so’zlovchi tinglovchidan berilgan savoliga tasdiq yoki inkor javobini 
berilishini talab qiladi. Qo’yilgan savolga berilgan javob qisqa (ha yoki yo’q) yoki 
to’liq bo’lishi mumkin. So’roq so’zsiz so’roq gaplarda inversiya qilinadi. Inversiya 2-
ga bo’linadi.