Mantiqiy Iqtisodiyot

Muallif: Duayt Li

---

407

chiqishning yagona yo'li ekanligiga ishonmaydi. Biroq, ayrimlar energiyani tejash ham

hech qanday rol o'ynamaydi deb hisoblaydi. Yaqin ha alar ichida maqbul balansni

o'rtanitsh Kongressga havola». (Izoh. Ushbu tahririyat narx nazoratini tavsiya

qilinmaganligini qayd etish zarur deb hisoblayman).

Agar siyosatchilar energiya narxlarini nazorat qilishga harakat qilmaganda edi,

ular energiya ishlab chiqarish va tejashning «balansi to'g'risida kelishuv» topishlariga

zarurat bo'lmas edi. Ammo bu narxlarni nazorat qilishga kirishgani bilan, na

siyosatchilar, na boshqalar qancha energiya ishlab chiqarish va qanchasini tejash

zarurligi to'g'risida biror aniq ma'lumotga ega emas.

Har safar energiyaning mavjudligi to'g'risida xavotirga tushganimizda,

energiyani tejash yoki ishlab chiqarish to'g'risida bahslar kelib chiqadi. Bunday bahslar

1970-yillarda va 1980-yillarning boshida OPEK eksport cheklovlariga javoban sodir

bo'lgan edi. So'ngra shu yilning boshida OPEK ne  ishlab chiqarish hajmini biroz

qisqartirishi va Kaliforniyada siyosiy sabablarga ko'ra elektr energiyasi taqchilligining

yuzaga kelishi yana bahslarga sabab bo'ldi. Tomonlardan biri biz kichikroq

avtomobillarni haydashga o'tishimiz, jamoat transportidan ko'proq foydalanishimiz,

yuqori energiya tejamkor jihozlardan foydalanishimiz, uy va ish joylarimizni yaxshiroq

izolyatsiya qilishimiz va ularni yozda issiqroq, qishda esa salqinroq tutishimiz

zarurligini uqtiradilar. Ikkinchi tomon esa biz taraqqiyotga faqat tejash bilan erisha

olmasligimizni va shu sababli energiya ishlab chiqarishni ko'paytirish uchun ne  va

ko'mir qazib chiqarishni, elektr va atom stantsiyalari qurishni ko'paytirishimiz zarur

degan fikrni ilgari suradilar.

Albatta, har ikkala tomonning xolis ishtirokchilari tejash va ishlab chiqarish

o'rtasida biror balansga kelishish zaruratini tan oladilar. Biroq, ikkala tomonning har

biri aynan o'zlarining siyosiy taklifi to'g'ri balansga olib kelishiga yoki ikkinchi

tomonning taklifi noto'g'ri balansga olib kelishiga ishontirishga harakat qiladi.

Qaysi tomon haq? Ishlab chiqarish va tejashning eng optimal balansi qanday?

Hech kim bunga aniq javob bera olmaydi. Hech kim! Kolumbiya okrugining Vashington

shahridagi yoki boshqa yerdagi biror bir shaxs yoki guruh biz qancha energiya

tejashimiz yoki ishlab chiqarishimiz zarurligi to'g'risida tushunchaga ega emas.

---

408