Ma‘naviyat, iqtisod, siyosat, huquq va mafkura munosabatlari. Ma‘naviyat jamiyat tizimidagi o’rni Reja

Ma‘naviyat, iqtisod, siyosat, huquq va mafkura munosabatlari. Ma‘naviyat jamiyat tizimidagi o’rni
Reja:

1. Ma‘naviyat va siyosiy – ijtimoiy hodisa, ularning o’zaro bogliqligi.

2. Ma‘naviyat va huquq, ularning o’zaro munosabatlari. Huquqiy madaniyatni rivojlantirishda ma‘naviy omillarning roli.
3. Ma‘naviyat va mafkura, ularning o’zviy boglikligi. Mafkuraning jamiyat va inson hayotida tutgan o’rni va roli.
4. Jamiyat boshqaruv tizimiga ma‘naviy barkamol shaxslarni jalb qilish taraqqiyotning muhim shartidir.
5. Xulosa.
6. Foydalanilgan adabiyotlar.


Ma‘naviyat va siyosat – ijtimoiy hodisa, ularning o’zaro boglikligi.
Ma‘lumki, xar qanday jamiyat yoki davlatda ham hayotning iqtisodiy, siyosiy ma‘naviy asoslari bir-biri bilan chambarchas boglik bo’ladi. Bir-biriga ta‘sir qilib turadi. Ma‘naviyat jamiyatning siyosiy hayotiga kay darajada ta‘sir qilishi mavjud Konstitutsiya va fukarolarning huquqiy me‘yorlarining demokratik xarakteriga, jamiyatning siyosiy madaniyatiga, undagi ma‘naviy muxitga ham boglik bo’ladi. Fukarolarning qonunga itoatguyligi, qonunlarning ustuvorligini tushunishi va amal qilishi, jamiyatda sodir bulayotgan vokealarga o’z munosabatini bildirib unda ishtirok etishi «siyosiy madaniyat» tushunchasida aks etadi. Bu jarayonda fukarolar, turli ijtimoiy guruxlar, sinflar, siyosiy partiyalarning faolligi oshishida ma‘naviyatga xos bo’lgan insonparvarlik, tarakkiyparvarlik, Xalqchilik kabi xususiyatlari bilan siyosiy madaniyatga bevosita ta‘sir kursatib turadi.
Demak, ma‘naviyat keng ma‘noda siyosiy faollikda, siyosiy va ijtimoiy hayotning tashkil qilinishida namoyon bo’ladi. Ijtimoiy va siyosiy hayot o’z navbatida, ma‘naviyatning rivojlanishiga imkoniyatlar yaratib beradi. Shu sababli ma‘naviyat erkin rivojlanishi uchun jamiyatda siyosiy to’zum demokratiyaga asoslangan va qonun ustuvorligini ta‘minlashi lozim bo’ladi. O’z navbatida ma‘naviyatning rivojlanishi esa, siyosiy to’zumning yanada demokratlashuviga, huquqiy jamiyat shakllanishiga ta‘sir kursatadi. Masalan, O’zbekistonda milliy Mustaqillik siyosiy jixatdan xokimiyatni kulga olishdan boshlandi. Bu siyosiy Mustaqillik ayni paytda ham iqtisodiy, ham madaniy, ma‘naviy Mustaqillikka erishishning o’zagi bulib xizmat kildi. Siyosiy Mustaqillik bilan ma‘naviylik uygunlashsa, shu mamlakatda iqtisodiy jixatdan ham Xalqning turmush darajasi yuksalish uchun keng imkoniyatlar yaratila boradi.
O’zbekistondagi xozirgi sharoitda siyosiy va ma‘naviy soxalarning boglik xolda ish olib borishi o’z navbatida iqtisodiyot rivojiga ham ta‘sir kursatib, taraqqiyot tezlashmokda. Bu jarayonni jamiyatning barcha soxalarida, xususan davlat kurilishi, iqtisodiyot, Xalq ta‘limi, madaniyat va boshka soxalarda olib borayotgan islohotlarda namoyon bo’layotganligini kurish mumkin. Mamlakatimizda ma‘naviyatning davlat siyosati darajasiga kutarilganligini isbotlovchi ishlardan biri bu- 1994 yilda «Ma‘naviyat va ma‘rifat jamoatchilik markazini tashkil etish to’g’risida» gi, 1996 yilda shu markaz faolliyatini yanada takomillashtirish va samaradorligini oshirish to’g’risidagi Prezident Farmonlari, 1998 yilda Vazirlar Maxkamasining maxsus karori yoki «Kadrlar tayyorlashning Milliy dasturi» kabilar ma‘naviyatni boyitishga karatilgan ishlarga misol bo’ladi.
O’zbekistonda 1991 yildan boshlab «Navro’z» va Iydi ramazon, iydi qurbon xayitlari Prezident Farmoni asosida umumXalq bayrami deb e‘lon qilinishi yoki 1993 yil B.Nakshbandning 675 yilligi, 1994 yil M. Ulug’bekning 600 yilligi, 1996 yil A. Temo’rning 660 yilligi, Buxoro, Xiva, Termiz, Shaxrisabz, Qarshi shaharlari yubileylari, Imom – al Buxoriy yubileyi va makbara majmuasi kurilishi, al-Fargoniyning 1200 yilligi, «Alpomish» dostonining 1000 yilligi, sportga, xususan o’zbek milliy kurashiga, davlat tomonidan berilayotgan e‘tibor kabi kuplab misollar O’zbekiston davlatining ma‘naviyatimizni tiklash va rivojlantirish borasida olib borayotgan okilona siyosatini isbotlovchi dalillardir.
Siyosat iborasining mohiyati shundaki, siyosat – yunoncha so’z bulib, davlat va jamoat ishlarini anglatib, ijtimoiy guruxlar, millat yoki aynan davlatlarning, ichki va tashki soxalardagi faoliyatini aks ettiruvchi tushunchadir. Davlat siyosati 2 yunalish: ichki va tashkiga bulinadi. Ichki siyosatda tarakkiyparvar, insonparvar, adolatli siyosat olib borilsa, mamlakat Xalqi manfaatlariga xizmat qilib, tinchlik barkaror bulib, ma‘rifat, madaniyat, fan va texnika taraqqiyotiga xizmat kiladi. Agar ichki siyosatda adolatsiz reaktsion yul tutilsa, millatlar manfaati bir-biriga zid va karama-qarshi kuyiladi, unda inson huquqlari paymol etiladi, moddiy va ma‘naviy boyliklar talon-taroj bo’ladi, zuravonlik, joxillik va ma‘naviy moddiy kashshoklikka olib kelib, davlatning inkiroziga sabab bo’ladi.
Davlat tashki siyosati hamkorlik, tinchlikka asoslangan bulsa, ma‘naviyati ham xar tomonlama yuksalib boradi va davlatni boshkarish tugri, adolatli, insonparvarlik yunalishida olib boriladi. Aks xolda ma‘naviyat bilan siyosat bir-biriga karama-qarshi kuyilsa, jamiyatning inkirozga yo’z tutishiga imkoniyatlar yaratildi. Masalan: Shurolar to’zumi davrida milliy madaniyat va ma‘naviyatni mensimaslik, milliy, diniy qadriyatlarni bo’zishga karatilgan siyosat ming yillar davomida Xalqimiz tomonidan yaratilgan, avloddan-avlodga utib kelgan Sharqona, betakror milliy ruxiyatimiz, ma‘naviy barkamollik, milliy gururimizga salbiy ta‘sir kildi. Ayniksa, yakkapartiyaviylik, markazlashtirilgan siyosiy boshqaruv va siyosiy rejim orkali milliy manfaatlarga zid xolda buyuk shovinistik (rus shovinizmi haqida fikr yuritish kerak) maqsadlarga xizmat kildirish natijasida Sharqona ma‘naviyatimizning tarkibiy kismi bo’lgan o’zbek milliy axlokiy tarbiya va islom diniy qadriyatlarini ham turmush tarzidan chikarib tashlashga urinish muayyan darajada ma‘naviy, axlokiy munosabatlarning bo’zilishiga ham olib keldi.
O’zbek milliy axlokiy tarbiyasidagi bebaxo ma‘naviy qadriyatlarida va xatto islom dinining mukaddas kitobi Kur‘oni Karimning «Isro» surasi 53 oyatida Paygambarga nisbatan «Mening bandalarim shirinsuxan va mexr-oqibatli bo’lishga da‘vat etadi», deb yozilgan.
Mustaqillikning ilk davrlaridan boshlab Prezidentimiz boshchiligida mamlakatda siyosiy, iqtisodiy, ma‘naviy barkarorlikni vujudga keltirishni ko’zda tutib, o’zining «O’zbekiston XXI asr busagasida, xavfsizlikka taxdid,barkarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari» asarida barkarorlik va jugrofiy-siyosiy muvozanat saklab kolingan sharoitdagina, bu mintaka jushkin va sobitkadam rivojlanadi, jaxon hamjamiyati uchun munosib sherik bula oladi»,- deb ta‘kidlaydi.
Yo’qoridagi fikrlardan kelib chikib aytish mumkinki, milliy-ma‘naviy qadriyatlarni kaytadan tiklash va rivojlantirishda mavjud siyosiy rejimning roli kattadir. Shu boisdan O’zbekistondagi olib borilayotgan siyosat, milliy-ma‘naviy qadriyatlarning rivojlanishiga keng imkoniyatlar yaratib berdi. Mamlakatimizdagi yaratilayotgan milliy istiqlol mafkurasi bu borada katta ahamiyat kasb etadi. Siyosiy jixatdan Mustaqil, erkin va faol bulmagan millat, shaxs yoki ijtimoiy gurux ma‘naviyati yuksak bulmaydi, xar bir shaxsning ma‘naviy kiyofasi ham ijobiy bula olmaydi.
O’zbekistondagi xozirgi davrda faoliyat kursatayotgan siyosiy partiyalarning ham ma‘naviy mafkuraviy ishlari dikkatga sazovor bulib, XDP, Vatan taraqqiyoti, Fidokor, Adolat, Milliy tiklanish, O’zbekiston liberal demokratik partiyalari o’zlarining faoliyatida siyosat, madaniyat, millatlararo munosabatlar, ezgulik, adolat, xalolllik kabi umumbashariy qadriyatlarning uygunlashgan xolda insonparvarlik, Vatanga muxabbat tuygusini uygotishga karatilib, ma‘naviyat inson, millat va jamiyatning kuch kudrati ekanligini tushuntirishga karatilgan yunalishida faoliyat olib bormokdalar.
Shunday qilib, milliy, diniy va ma‘naviy qadriyatlarning yangilanishi hamda rivojlanishida siyosiy partiyalar davlat siyosati bilan bahamjixat bulib faoliyat kursatsa, ma‘naviy – ma‘rifiy va madaniy ishlar yuksaklikka kutarilib boradi, bu esa mamlakatning jaxon hamjamiyatiga kushilishiga xizmat kiladi