|
5.4. Bozor iqtisodiyoti sharoitida millatlararo madaniy-ma’naviy
munosabatlarning kengayishi va chuqurlashuvi
Iqtisodiyotning ma’naviy qirralari – iqtisodiy munosabatlar jara-
yonida shaxslar o‘rtasidagi o‘zaro manfaatlarni hisobga olish,
halollik, poklik, bag‘rikenglik, ishonchlilik kabi fazilatlarning amal
qilishini anglatadigan tushuncha. Iqtisodiyotning o‘ziga xos obyektiv
qonun-qoidalari, sir-asrorlari borki, ular bilan hisoblashmaslik
1
Каримов
И
.
А
.
Юксак
маънавият
–
енгилмас
куч
.
Т
.: «
Маънавият
», 2008. 113
бет
.
129
mumkin emas. Ularni mensimaslik nafaqat iqtisodiy salohiyatning
yetishmasligi, balki ma’naviy qashshoqlik belgisi hisoblanadi.
Iqtisodiy munosabatlarda ma’naviy masalalar, xususan, insoniylik
talablari va me’yorlari yetarlicha hisobga olinmasa, texnokratik
qarashlar ustunlik qilsa, ishlab chiqarishning o‘sishi, iqtisodiy
rivojlanish bo‘lishiga qaramay, jamiyatda axloqiy munosabatlar
tanazzulga uchraydi, o‘zaro ishonchsizlik kuchayadi.
Bozor munosabatlariga o‘tish davrida ko‘p millatli davlatlar
uchun milliy siyosatni to‘g‘ri, aniq ko‘zlangan maqsad asosida olib
borish juda muhim. Bu esa taraqqiyotning jadallashuviga yordam
beradi. Millatlar va ular madaniyatining bir-biriga ta’sir ko‘rsatishi
ko‘p millatli davlatlarda yashayotgan xalqlarning ma’naviy-axloqiy
boyishi uchun yaxshi manba bo‘lib xizmat qilib kelgan.
Millatlararo totuvlik – millatlararo ahillik, xalqaro do‘stlik;
milliy istiqlol mafkurasining asosiy g‘oyalaridan biri: muayyan
hudud, davlatda turli millat vakillarining bahamjihat yashashi,
hamkorlikda faoliyat yuritishini ifodalovchi tushuncha. Yer yuzidagi
1600 dan ortiq millatdan 200 ga yaqini o‘z davlatchiligiga ega, xolos.
Bunday sharoitda butun dunyoda millatlararo totuvlikni ta’minlash
uchun ularning manfaatlari, ruhiyati, intilishlarini muntazam o‘rganib
borish, siyosiy-ijtimoiy hayotda buni doimo e’tiborga olish zarur.
Jahon tajribasi millatlararo totuvlikni ta’minlashga biryoqlama,
yuzaki yondashuv jiddiy muammolar keltirib chiqarishi mumkinligini
ko‘rsatadi. Xususan, davlatga o‘z nomini bergan millat bilan o‘sha
joyda yashaydigan boshqa millatlar o‘rtasidagi munosabatlar jiddiy
e’tiborni talab qiladi. Aks holda, jamiyat hayotidagi tinchlik va
barqarorlik izdan chiqishi mumkin.
Bu masala bizning mamlakatimiz uchun ham juda muhim.
O‘zbekiston hududida qadimdan ko‘plab millat va elat vakillari
bahamjihat istiqomat qilib kelgan. Ular o‘rtasida asrlar davomida
milliy nizolar bo‘lmagani xalqimizning azaldan bag‘rikengligini
ko‘rsatadi. Millatlararo munosabatlarda uyg‘unlik vujudga kelgan
mamlakatlarda ko‘p millatlilik jamiyatning siyosiy-iqtisodiy rivoj-
lanishiga samarali ta’sir etadi. Millatlararo totuvlik g‘oyasi umum-
bashariy qadriyat bo‘lib, turli xalqlar birgalikda istiqomat qiladigan
mintaqa va davlatlar milliy taraqqiyotini belgilaydi, shu joydagi
tinchlik va barqarorlikning kafolati bo‘lib xizmat qiladi. Bugungi
130
kunda yer yuzida 7 milliarddan ortiq aholi mavjud. O‘zbekiston
hududida esa 130 dan ortiq millat va elat vakillari yashamoqda. Har
bir millat yaratganning mo‘jizasi bo‘lib, o‘z tili, dini, maslagi,
qadriyatlari, an’analariga ega. Shu bois mazkur ma’naviy omillarning
amal qilishi millatlararo totuvlik shartlaridan sanaladi. Zero,
millatning istiqboli boshqa xalqlar va mamlakatlarning taraqqiyoti,
butun jahondagi vaziyat va imkoniyatlar bilan ham bog‘liqdir. Butun
dunyoda, birinchi navbatda, qo‘shni mamlakatlarda yonma-yon
yashayotgan etnoslar o‘rtasida tinchlik, osoyishtalik, barqarorlik,
hamkorlik, hamjihatlik, teng huquqli munosabat bo‘lmasa, ulardan
hech biri o‘zining porloq istiqbolini ta’minlay olmaydi.
Shu bilan birga bir mamlakat doirasida milliy manfaatlarni teng
qondirish, ular rivojini ta’minlash juda murakkab masala ekanini ham
anglamog‘imiz darkor. Millatlararo totuvlik g‘oyasi ana shu masalani
to‘g‘ri hal qilishga yordam beradi. Bu g‘oya-bir jamiyatda yashab,
yagona maqsad yo‘lida mehnat qilayotgan turli millat va elatlarga
mansub kishilar o‘rtasidagi o‘zaro hurmat, do‘stlik va hamjihatlikning
ma’naviy asosidir. Bu g‘oya – har bir millat vakilining iste’dodi va
salohiyatini to‘la ro‘yobga chiqarish uchun sharoit yaratadi va uni
Vatan ravnaqi, yurt tinchligi, xalq farovonligi kabi ezgu maqsadlar
sari safarbar etadi. Mamlakatimizda ushbu g‘oyani amalga oshirishga
katta e’tibor berilmoqda.
Necha ming yillik tariximiz shundan guvohlik bermoqdaki,
oliyjanoblik va insonparvarlik, millatlararo totuvlikka intilish xalqi-
mizning eng yuksak fazilatlaridan hisoblanadi. Bu boradagi an’analar
avloddan avlodga o‘tib kelmoqda. O‘zbekiston Respublikasi
Konstitutsiyasining 8-moddasida «O‘zbekiston xalqini millatidan
qat’iy nazar, O‘zbekiston Respublikasining fuqarolari tashkil etadi»,
deb aniq belgilab qo‘yilgan. «O‘zbekiston xalqi» tushunchasi
mamlakatimizda yashab, yagona maqsad yo‘lida mehnat qilayotgan
turli millat va elatlarga mansub kishilar o‘rtasidagi o‘zaro hurmat,
do‘stlik va hamjihatlik uchun ma’naviy asos bo‘lib xizmat qiladi.
Yurtimizda bugungi kunda 130 dan ortiq milliy-madaniy markazlar
ishlab turibdi. Ularning turli yo‘nalishdagi faoliyati, birinchidan, o‘z
vakillarini milliy tarix, urf-odat va an’analardan xabardor qilishga,
ikkinchidan, xalqning o‘z-o‘zini anglashiga ta’sir etib, millatlararo
totuvlikni mustahkamlanishiga xizmat qilmoqda.
131
Do'stlaringiz bilan baham: |
