Ma'naviy va jismoniy barkamol avlodni voyaga yetkazish masalasi biz uchun umummilliy, umumdavlat miqyosidagi vazifa bo'lib, bu ezgu maqsad yo'lida amalga oshirayotgan ishlarimizni izchil va qat'iyat bilan davom ettirish bugungi siyosatimizning diqqat

II BOB. BOSHLANG`ICH TA’LIMDA DASTURLASH TEXNOLOGIYALARNI SHAKLLANTIRISH.
2.1. Bolalar psixologiyasi .
Psixologiya fani irsiyat psixikasining taraqqiy etishida hal qiluvchi rol o`ynaydi va hatto taqdirni belgilab beradi degan fikrni inkor qiladi. Lekin bolaning o`sib kamolga yetishida 1. irsiyatning roli borligi also inkor etmaydi. Michurin M.B. “Biz tabiatan in`om – ehson kutib turolmaymiz, undan undirib olish bizning vazifamizdir” xususida ish ko`radi. Chunki odam bir qancha instinktlarni yoki murakkab shartsiz reflekslarni irsiyat yo`li bilan meros qilib oladi-M: o`zini himoya qilish. Ya`ni “Bu nima refleks ovqatlanish shartsiz refleksi instinktni qondirishni va formalari va yuzaga chiqish shakllari turlicha bo`lishi mumkin”.
2. Bolaning o`sib kamolga yetishini harakatga keltiruvchi kuch ijtimoiy muhitdir deb hisoblaydi. En`gels. Mening yashagan muhitim mening ongim demakdir.
Chunki bola psixikasining taraqqiyotiga moddiy va sotsial sharoiti, tevarak – atrofidagi qurshov (oila, ko`cha, tuman, viloyat, qishloq, shahar) tasir etmasdan qolmaydi. Oilaning uyushqoqsizlik, poyma – poy yoki qat`iyan puxta o`ylab ko`rsatadigan ta`siri bolada chuqur iz qoldiradi.
Muhitning ikkita ma`nosi bor:
1. Keng ma`nosi – insoniyatning butun hayot sharoiti. Tabiiy geografik va ijtimoiy tarixiy sharoit tushuniladi.
2. Tor ma`nosi – oilaviy turmush sharoit tevarak – atrofidagi ijtimoiy yayot tushuniladi.
Bola yashaydigan uy, pedagoglar davo qilganidek o`zgarmas narsa emas, balki u kishilarning faol faoliyati natijasida o`zgarib boradi. Har bir inson va bolaning ongi o`zgarib boruvchi muhit ta`siri ostida o`sadi. Ammo muhit bolaning o`sishi uchun qulay va noqulay bo`lmog`i mumkin. Qulay muhit kishining “mudroq” qobiliyatlarini ulg`aytiradi. Noqulay ijtimoiy muhitda tug`ma qobiliyatlari “mudroq” bosgan holda qolaveradi. Bunday muhit hatto tasodifan namoyon bo`lgan iste`dod va qobiliyatlarni ham nobud qiladi.
Organizmning o`sishi, nerv sistemasining shakllanishi psixik hayotning forma va mazmuni uchun imkoniyatlar yaratib beradi. Bu imkoniyatlarning ro`yobga chiqishi kishining ijtimoiy muhitda yashashi va taraqqiy etib borishiga bog`liqdir.
Bolaning o`sishi, uning psixikasi va ongining taraqqiyoti jamiyat a’zosi sifatida voyaga yetishida taraqqiyot qanday qilib yuzaga keladi?
Bolaning psixik tarraqqiyoti ham qarama - qarshiliklar kurashi asosida yuz beradi.
Bu qarama - qarshiliklar:
1.Bolaning shu choqqacha erishgan darajasi, imkoniyatlari bilan yangi ehtiyojlari o`rtasida tug`iladigan qarama - qarshiliklar. Ya’ni bolalarning ehtiyojlari tez ortib boradi.
2. Bolaning eski xulq - atvorlari formalari bilan yangi hatti harakatlari, yangi tashabbuslari o`rtasidagi qarama - qarshiliklar. Yosh bolaning asosiy faoliyati kattalarga tahlid qilishdir.
3. Bola hayoti mazmuni bilan uning formasi bilan vujudga keladigan qarama- qarshiliklar. Odatda hayotning mazmuni uning formasidan biroz oldinroq keladi.
Bolaning ulg`ayishi bilan uning o`yin faoliyati o`qish faoliyati bilan almasha boshlaydi.
Lekin maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarning o`qish - o`rganishi hali - hali sistemali harakterda bo`lmayapti. Ammo o`qish faqat maktabdagina faoliyatning asosiy turiga aylanadi. O`qish faoliyati bolani shaxsiy sifatlarini tarkib toptirishda, malaka, odat ko`nikma, bilimlar hosil qilishda katta rol o`ynaydi. Umuman bolalar psixologiyasi taraqqiyot omillarini har tamonlama hisobga oladi va tarbiyaning taraqqiyotning qudratli omili hisoblaydi. Tarbiya jarayonida tug`ma xususiyatlarni taraqqiy ettirish bilan birga, noqulay irsiy belgilari ham yo`qotadi.
Ma’lumki, bolaning aql idroki, fe’l - atvori, voq’elikka munosabati, psixik jismoniy o`sish xususiyatlari, uni taraqqiysi bilan o`zgarib turadi. Bu o`zgarish uning faoliyati yoki hayot kechirishdagina emas, balki yoshiga ham bog`liqdir. Bu farq bolaning jismoniy xususiyatlari bilan emas, balki psixologik xususiyatlari bilan ham bog`liqdir. Sang Kalkuttaning fikricha bolani har tomonlama rivojlanishi ta’lim - tarbiyani asosiy harakatlantiruvchi kuch deb ta’kidlaydi. Shuni jamiyatning bolalar ongiga ongli tasir etish ta’lim – tarbiya orqali amalga oshriladi. Ta’lim-tarbiya yordamida bolalar bazi tug`ma kamchiliklarini ham ijobiy tomonlarga o`zgarishi mumkin. Masalan ko`r, soqov, kar. Ta’lim - tarbiya natijasida salbiy tasir natijasida yuz bergan kamchiliklarni yo`qotish mumkin. Qo`pollik, so`kish, qumor va boshqalar. Demak, ta’lim - tarbiya tabiiy qobiliyatlarni rivojlantirishning, bolalarning komil inson qilib tarbiyalashning muhim omilidir.