Ma’mur qahhorov

Furqat  (1859 - 1909), Muqimiy  (1850 - 1903), Zavqiy  (1853 - 1921), 
Anbar  Otin    (1870  -  1914),  Hamza    (1889  -  1929)    kabi 
ma‘rifatparv arlar  etishib  chiqdilar.  Ular  mamlakatni  odilona 
boshqarish uchun isloxot zarurligi, xalq manfaati, boshqaruvchilarning 
bilimdon,  aqlli  bo‗lishi,  o‗z  atrofidagilar  bilan  kelishib  dav latni  idora 
qilishi,  illatlarga  nisbatan  murosasiz  bo‗lish  g‗oyalari  bilan  chiqdilar. 
Ular  maktab  v a  maorif  ishlarida  faol  qatnashib,  ma‘rifat,  bilim 
egallash, baxtli v a farov on  xayotga intilish g‗oyalarini ijtimoiy-falsafiy 
jixatdan asoslashga urindilar.  
Ma‘rifatchilik harakati jadidchilikning v ujudga  kelishida muxim o‗rin 
tutadi.  Jadidlar  Turkistonda  mustaqillik,  milliy  taraqqiyot,  xalq 
manfaatlari  uchun  kurashdilar.  Milliy  –  ozodlik  harakati  v a  milliy 
burjuaziyaning  v ujudga  kelishi  bir-biri bilan chambarchas bog‗lanib 
ketdi.  Munav v ar  Qori,  Av loniy,  Bexbudiy,  Fitrat,  Chulpon  singari 
jadidlarning faoliyati g‗oyat samarali bo‗ldi. Ularning ko‗plab adabiy-
badiiy  asarlarida  millat  v a  Vatan  taqdiri,  Turkiston  xalqlarini  asriy 

---

qoloqlikdan qutqarish, xalqning o‗zligini tanishi, yaxshi axloq v a odob 
qoidalarini  singdirish,  mamlakatni  xom  ashyo  qaramligidan  xalos 
etish, ma‘rifat v a ma‘nav iyatni yuksaltirish masalalari ijtimoiy – falsafiy 
nuqtai  –  nazardan  taxlil  etilgan  v a  muxim  umumlashmalar 
chiqarilgan. 
O‗zbekistonning mustaqillikni qo‗lga kiritishi, sharq, jumladan o‗zbek 
xalqi  falsafiy  merosini  xolisona v a xaqqoniy ilmiy tadqiq etish uchun 
imkoniyat  yaratdi.  Ushbu  meros  qudratli  ma‘nav iy  nazariy  v osita 
sifatida  mustaqillik  qadriyatini  mustaxkamlashga  xizmat  qilmog‘i 
kerak. 
 
TAYANCH  TUSHUNCHALAR: 
Veda,  astika,  nastika,  dao,  tsi,  zardushtiylik,  buddav iylik,  mazdak, 
moniylik,  islom  falsafasi,  islomiy  maxzablar,  tasav v uf,  tasav v uf 
tarikatlari,  Nav ioiy,  komil  inson,  Bobur,  ma‘rifatparv arlik,  jadidchilik, 
jadidlar falsafasi. 
 
TAKRORLAR UCHUN SAVOLLAR: 
1.  Qadimgi  Xindistondagi  v eda  falsafiy  maktablari  qanday 
ta‘limotlarni ilgari surgan? 
2. Konfutsiy qanday g‗oyalarni targ‗ib qilgan? 
3. «Av esto» qaysi diniy falsafaning muqaddas kitobi hisoblangan? 
4. Moniylik v a mazdakizm zardushtiylik bilan qanday bog‗langan? 
5. O‗rta asrlar arab falsafasi haqida so‗zlab bering. 
6.  Markaziy  Osiyo  «Uyg‗onish  dav ri»  qaysi mutafakkirlar nomi bilan 
bog‗liq? 
7.  Temuriylar  dav ri  mutafakkirlari  ko‗proq  falsafaning  qay  sohalari 
bilan shugullanishgan? 
8. Mov arounnahrda XVII-XVIII asrlarda yashab, ijod etgan faylasuflar 
xaqida qisqacha so‗zlab bering. 
9. XIX asrda  Turkiston ma‘rifatparv arligining yirik v akillari kimlar? 
10.  Jadidlar v a jadid falsafasi xaqida nimalar bilasiz? 
 
ADABIYOTLAR: 
 1.  Karimov   I.A.  Yuksak  ma‘nav iyat-  yengilmas  kuch.  –  T,  
Ma‘nav iyat, 2008. 
2. Karimov  I.A. Tarixiy xotirasiz kelajak yo‗q.- T., 1998. 
3.  Karimov   I.A.  Donishmand  xalqimizning  mustahkam  irodasiga 
ishonaman. – «Fidokor» gazetasi, 2000, 8 iyun. 
4.  Mo‗minov   I.M.  O‗zbekistonda  tabiiy-ilmiy  v a  ijtimoiy-falsafiy 
tafakkur tarixidan lav xalar. – T. , Fan 1998. 
5. Falsafa. O‗quv  qo‗llanma. E.Yu.Yusupov  taxriri ostida. - T., 1999. 

---

6. Filosafiya . Pod red. M.Abdullayev a. – Fergana, 2000. 
7. Qahhorov  M.A. Falsafa asoslari. – Qo‗qon, 1998. 
8. Yo‗ldoshev  S.Antik falsafa. – T., 1999.