Ma’mur qahhorov

fenomenologiya
, 
tanqidiy ratsionalizm
, 
falsafiy antropologizm 
va boshqa oqimlarni 
ham tilga olib o‘tish mumkin. Yangi davrga moslashish natijasi o‘laroq 
dunyoga kelgan postpozitivizm, neokantchilik kabi falsafiy 
oqimlarning muxlislari ham anchagina. 
Xozirgi davrning asosiy falsafiy ta’limotlari
xaqida gap ketganda 
atoqli nemis olimi 
Artur Shopengauer
(1788-1860) asos solgan «
xayot 
falsafasi
» va uning xozirgi ko‘rinishlari tilga olinadi. Uning fikricha, 
olamdagi barcha mavjud narsalarning namoyon bo‘lishi irodaga 
bog‘liq. Iroda esa ongsiz va ko‘r-ko‘rona intilishdan iborat. Masalan, 
xayvonot olamidagi instinktiv xatti-xarakatlar irodaning namoyon 
bo‘lish xolatlaridan biridir. Inson faoliyati ham ongsiz irodaning 
namoyon bo‘lishiga misol bo’ladi. Shu boisdan inson moxiyati 
irratsional, ya’ni aqlga zid, aqldan yiroq asosga ega. Aql esa tasnifiy 
narsadir. Inson xayoti, taqdiri doim aylanib turgan iroda gildiragiga 
bog’liq narsadir.Shopengauerning ushbu noan’anaviy falsafiy 
qarashlari uning shogirdi Fridrix 
Nitsshe 
(1844-1900) tomonidan 
rivojlantirilgan. Nitsshening fikricha, iroda ham turli bo’ladi. «Borliqning 
eng chuqur moxiyati xokimiyatga erishish uchun bo’lgan irodadir». 
Nitsshening «Zardusht tavallosi» asarida aytilishicha, inson vujudida 
maxluqlik va xoliqlik birlashib ketgan. U o‘z ortidan olomonni 
etaklashga qodir bo‘lgan irodasi kuchli shaxslarni tarbiyalash 
g‘oyasini ilgari surgan. Nitsshening ayrim fikrlari tushkunlik ruxida 

---

bo‘lib, chunonchi, u tsivilizatsiya va madaniyat tobora inqirozga yuz 
tutib, barxam topib borayotganini asoslashga xarakat qilgan. Bu, 
albatta, bejiz bo‘lmay, aslida XX asrda sodir bo‘lgan tushkunlik, 
parokandalik ham, texnikaviy va texnologik yuksalish ham falsafiy 
ta’limotlarda muntazam aks etib borganligi natijasidir. 
Pragmatizm
– foydali faoliyat, foydaga erishish yo‘llari va usullari 
xaqidagi falsafiy ta’limotdir. Pragmatizm falsafasining asoschilari 
AQSHlik nazariyotchilar