Ma’mur qahhorov

Tushuncha
– narsa-xodisalarning eng muxim va umumiy belgi, 
xossalari haqidagi bilim. Tafakkur ularni ikkinchi darajali, nomuhim 
belgilardan mavhumlashtirib, ajratib oladi va so‘zlarda ifodalaydi.
Masalan, «inson» tushunchasi jami odamzotga xos ong, til, nutq,
tafakkur, mexnat qobiliyatini umumlashtiradi. Bilib olinayotgan yangi 

---

belgi va xossalar yangi tushunchalarni xosil qiladi. Tushunchalar 
mantiqiy boglovchi yordamida inkor yoki tasdiq 
xukm
lariga 
birlashadi, voqelikdagi bog’lanish va qonuniyatlarni ifodalaydi.
Masalan, «Odam-ongli mavjudot», «Mexnatsiz baxt yo‘q» va xokazo.
Bir yoki bir necha xukmdan mantiqiy usullarda keltirib chiqarilgan 
yangi bilim 
xulosa
deyiladi. Xulosa chiqarishninig yakka xukmdan 
umumiy xukmga boruvchi induktsiya, uning aksi bo‘lgan deduktsiya, 
o‘xshash belgilarga asoslangan analogiya bo‘icha xulosa chiqarish 
kabi bir qator turlari bor. Chunonchi, barcha sobiq ittifoqdosh 
respublikalar bozor iqtisodiyotiga o‘tayotganligi haqidagi umumiy 
xukmdan deduktiv yo‘l bilan mustaqil O‘zbekistonning ham bozor 
iqtisodiyotiga o‘tayotganligi haqida xususiy xulosa yasash mumkin.
Har bitta inson baxtga tashnaligidan «Inson zoti baxtga intiladi» 
degan umumiy induktiv xulosa chiqarsa bo’ladi. 
Bilish mantiqiy tafakkurga, chin tushunchalar, to‘g‘ri fikrlar, ishonchli 
xukmlar va qat’iy mantiqiy xulosalarga tayanadi. Ko‘rgan-
kechirganlaridan saboq olib, xulosa chiqarib borish ham yaxshi 
fazilat.