Маҳмуд Замахшарийнинг фиқҳий асарлари

Ислом фиқҳи асослари

• Ислом фиқҳининг бирламчи тўрт асоси борасида уламолар иттифоқ қилганлар:
• 1. Қуръони карим. Бу Аллоҳ таолонинг ўз пайғамбари Муҳаммад (с.а.в.)га нозил қилган китобидир. Ҳар бир фақиҳ бирор нарсанинг ҳукми қандай эканини билмоқчи бўлса, аввало, Қуръонга мурожаат қилади. Ундаги мавжуд ҳукмни ҳеч иккиланмай қабул қилади.

• 08.06.22

Ислом фиқҳи асослари

• 2. Суннат. Муҳаммад (с.а.в.)нинг айтган сўзлари, қилган ишлари ва тақрирларидир. Расулуллоҳнинг ҳузурида биров бирон ишни қилган бўлса ва унга эътироз билдирмаган бўлсалар, “тақрир” дейилади.
• 3. Ижмоъ. Бир даврда яшаб ижтиҳод даражасига етган уламоларнинг муайян масалани якдиллик ила қабул қилишларига “ижмоъ” дейилади.

• 08.06.22

Ислом фиқҳи асослари

• 4. Қиёс. Бирон бир масаланинг жавоби топилмаса, уни ўзига ўхшаш бўлган ҳамда Қуръон ва ҳадисда ечими аниқ баён қилинган масалага солиштириш орқали ҳукм чиқариш қиёс, деб аталади. Ушбу эслатилган тўрт асосий манбадан ташқари фақиҳлар суянадиган қўшимча манбалар ҳам бор.

• 08.06.22

Ижтиҳод ва мужтаҳидлар

• “Ижтиҳод” сўзи луғатда бирор мақсадга эришиш йўлида бор имкониятни сарфлаш маъносини билдиради. Ижтиҳоднинг истилоҳий маъноси фақиҳнинг бутун салоҳиятини Қуръон ва ҳадисда ҳукми аниқ-равшан баён қилинмаган масаланинг ечимини топишга сарфлашини англатади.

• 08.06.22

Ижтиҳод ва мужтаҳидлар

• Масалан, Қуръони каримда савдо-сотиқ ҳақида саноқли оят келган. Бу борадаги ҳадислар сони ҳам кўп эмас. Бироқ, олди-сотди масалаларга бағишланган алоҳида китоблар тасниф этилган. Юзага келган минглаб саволларга жавоб берилган.

• 08.06.22

Ижтиҳод ва мужтаҳидлар

• Савдо ҳақида ислом манбаларида далилларнинг кўп эмаслиги эътиборга олинса, олимларнинг ижтиҳоди орқали кўп масалаларга ечим топилганини эътироф этиш мумкин.
• Ижтиҳод қилувчи олимга «мужтаҳид» дейилади. Ҳар бир олим ҳам мужтаҳид бўлавермайди.

• 08.06.22