Mamleketimizde avtomobilsazliqtiń rawajlanıw basqıshlari

Vizual materiallar.
Rul basqarması avtomobildiń basqariluvchi dóńgeleklerin uyqas túrde búrib, avtomobil ushın zárúr bolǵan háreket baǵdarın támiyinlep beredi.
Basqariluvchi dóńgeleklerdi burıw ushın xızmet etetuǵın mexanizmler kompleksi rul basqarması dep ataladı.
Rul basqarması rul mexanizmi menen rul yuritmasidan shólkemlesken bolıp, olardıń ulıwma dúzilisi suwretde keltirilgen.


Rul basqarmalarınıń sxemaları

Arnamıstaqil osmali rul basqarması sxeması

1Rul chambaragi; 2val; 3chervyak; 4sektor ; 5soshka; 6 tartqi; 7richag; 8shkvoren;

9, 12richaglar; 10 kese tartqi; 11kópir balkası ; 13búklem tsapfasi.

Reyka shesternyali rul mexanizmi

Reyka shesternyali rul mexanizmi, valdagi shesternyanıń aylanba háreketin, reykanıń ilgerilama qaytma háreketine aylantıradı.
Reyka janında jaylasqan sharnirli tartqi járdeminde basqariluvchi dóńgeleklerdi buradi. Rul chambaragini 1 aylantırılǵanda shestrenya 2, reyka 3 ni háreketke keltiredi, odan kúsh rul tartqilari 5 ke uzatıladı. Rul tartqilari, búklem richaglari 4 arqalı basqariluvchi dóńgeleklerdi buradi.
Reyka shesternyali rul mexanizmi rul vali 8 menen tayarlanǵan qattı tishli shesternya 2 hám qattı tishli reyka 3 ten shólkemlesken.
Val karter 6 ishinde jaylawgna sharıkli podshipniklar 10 hám 14 te aylanadı. Olar shalqa 9 hám joqarı qaqpaq járdeminde tartıladı.
Tayansh 13, prujina 12 arqalı reykaǵa siqib qoyılǵan bolıp, oǵan tásir qılınıp atırǵan radial kúshnı qabıl etedi hám janı qaptal tárepdegi qaqpaq 11 ge uzatadı. Sonıń esabine jup ilashuvinıń anıqlıǵı ámelge asıriladı.

Ortasha vaznli o'tag'on xamda orta hám salmaqli vaznli avtomobiller, sonıń menen birge avtobus hám jeńil avtomobillerdiń rul yuritmalarida kúsheytgish isletiledi.

Kúsheytgish dóńgeleklerdi burıwǵa sarplanatuǵın kúshnı azaytadı, nátiyjede avtomobildi basqarıwdı ańsatlashtirib, jeńil hám qolay búklemdi támiyinleydi. Kúsheytgish avtomobil tegis emes joldan júrgende, rul chambarigiga tásir etetuǵın dúmpishni yumshatadi hám avtomobildi úlken tezliginde onıń háreketleniw qawipsizligin asıradı. Mısalı basqariluvchi dóńgeleklerden biri ziyanlansa avtomobildi tuwrı sızıqlı háreketleniwin hám turaqlı jaǵdayın saqlap qalıwǵa múmkinshilik jaratadı.
Kúsheytgishler basqarıw processinde tolıq baqlaw qábiletine ıyelewi (yaǵnıy, jóneltiriwshi dóngelektiń búklemi, aydawshı tárepinen rul chambaraginıń búklemine tolıq sáykes keliwi); avtomobildi tuwrı sızıqlı háreketi waqtında dóngelektiń tosıqqa ushırasıp májbúran búkleminde ózózinen jumısqa túspewligi; qandayda bir sebepler menen zaqım alib isten chiqmasligi; avtomobildiń boqarilishiga irkinish etpewi; joqarı bayqaǵıshlakka iye bolıp, júdá xam qısqa waqıt ishinde sistemanıń jumısqa solinishini támiyinlewi kerek.

Kúsheytgish kuyidagi tiykarǵı qimlardan shólkemlesken:

a) Támiyinlew derek'si gidronasos yamasa kompressor.
b) Bóliwlegish.
v) Gidrotsilindr.
Kúsheytgishlerdi háreketke keltiretuǵın yuritma gidravlik hám pnevmatik bolıwı múmkin.