Mamlakatimiz iqtisodiyotiga xorijiy investitsiyalarni jalb qilishda

Investitsiya faoliyati ob’ektlarini turkumlash 
Moliyaviy investitsiyalar ob’ektlari 
Real investitsiyalar ob’ektlari 
Davlat va boshqa mulk egalari 
tomonidan chiqariladigan aksiyalar, 
obligatsiyalar va qimmatli qog‘ozlar 
Iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida 
yangidan yaratiladigan va 
modernizatsiyalashtiriladigan asosiy fondlar 
va aylanma vositalari 
Davlat va boshqa aksioner-banklariga 
qo‘yiladigan maqsadli jamg‘armalar 
Fan-texnika mahsulotlari, kashfiyot, 
ixtirolar, izlanishlar, ta’minot, kadrlarni 
tayyorlash va qayta tayyorlash 
Bank depozitlari va boshqa mulkchilik 
ob’ektlari 
G‘oyalar, intellektual boyliklar, mualliflik 
huquqlari (nou-xau), tajriba o‘rganish va 
almashish 
Turli shakldagi mulkchilikka ega 
bo‘lish huquqlari 
Er, tabiiy resurslar va boshqa mulkchilik 
ob’ektlariga ega bo‘lish va foydalanish 
huquqlari 
1-rasm. Investitsiya faoliyati ob’ektlarining turkumlanishi (Nazarova va b. 2011) 

---

22 www.economyjournal.uz 
Mulkchilikni turli shakllarini rivojlanishi, tadbirkorlik va ishbilarmonlikni yo‘lga 
qo‘yilishi, jahon iqtisodiy aloqalarini taraqqiy etishi, qo‘shma korxonalarni iqtisodiyotni 
barqarorlashtirishda rolini ortishi investitsiya faoliyatini to‘la tashkil etish uchun zarur 
bo‘lgan imkoniyatlarni yaratadi.
Mulkchilikning turli shakllarini vujudga kelishi, o‘z navbatida tadbirkorlikning 
rivojlanishi, chet el kapitalining kirib kelishi investitsiya faoliyatini tashkil etish yo‘nalishlarini 
ham aniqlab beradi.
Investitsiyalarni jalb etish va sarflash sohalariga asoslanib investitsiya faoliyati 
ob’ektlarini turkumini tuzish mumkin. Investitsiya faoliyati ob’ektlari turkumi 
investitsiyalarni sarflanish sohalariga binoan quyidagi rasmda ko‘rsatilgan. 
Investitsiya faoliyatini rivojlantirishda davlat tomonidan turli chora-tadbirlar 
qo‘llaniladi. Jahon amaliyotida mazkur masalada katta yutuqlar to‘planganligini alohida qayd 
etib o‘tish lozim. Shular jumlasida erkin iqtisodiy hududlarning tashkil etilishi va 
rivojlantirilishi o‘ziga xos o‘rin tutushini nazarda tutsak, bunday hududlarning ahamiyati va 
ularni tashkil etish asoslarini tadqiq qilishning dolzarbligi haqida aniq va batafsil xulosaga 
ega bo‘lish mumkin. 
Investitsiya faoliyatini rivojlantirishda va iqtisodiyotga investitsiyalarni jalb etishni 
takomillashtirishda EIHlarni tashkil etishning ahamiyatini quyidagilarda ifodalash mumkin: 
1. Mamlakatda investitsiya faoliyatining rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. 
2. Mamlakat iqtisodiyotiga ichki va tashqi investitsiyalarning keng turda jalb etilishi va 
turli mulk shaklidagi xo‘jalik sub’ektlari faoliyatining rivojlanishiga imkon beradi. 
3. Milliy iqtisodiyotning xalqaro iqtisodiyotga interatsiyasi jadallashuvini ta’minlaydi. 
4. Milliy ishlab chiqarish, xizmat ko‘rsatish va ish bajarish ko‘lami va sifatining 
oshishiga ta’sir ko‘rsatadi. 
5. Ish bilan bandlik va aholining intellektual salohiyati oshishiga ta’sir ko‘rsatadi. 
6. Milliy daromadning oshishi va ichki moliyaviy va valyuta zahiralari oshishiga imkon 
beradi. 
7. Milliy iqtisodiyot raqobatbardoshligini oshirishga ta’sir ko‘rsatadi. 
8. Milliy iqtisodiyot investitsion jazibadorligi oshishiga ta’sir ko‘rsatadi. 
9. erkin raqobatga asoslangan tadbirkorlik faoliyatining yangi qirralari rivojlanishiga 
ta’sir ko‘rsatadi. 
10. Mamlakatning xalqaro hamkorlari yanada ko‘payishiga ta’sir ko‘rsatadi va 
boshqalar. 
EIH nafaqat o‘z territoriyasiga, balki o‘z territoriyasidan tashqariga, butun milliy 
iqtisodiyotga kuchli ta’sir etadi. Bu ta’sir asosan modernizatsiyalashtirish xarakteriga ega va 
u qator kanal, mexanizmlar orqali amalga oshadi. Bu ta’sirlardan biri - alohida olingan 
hududning mamlakat darajasida ko‘zga tashlanishidir. O‘zining yangiligi bilan bu kabi 
hududlar va ularda tashkil etilgan birinchi xorijiy firmalar milliy tadbirkorlarning e’tiborini 
o‘ziga jalb qiladi.
Hozirgi zamon iqtisodiyotida EIHlarning ahamiyati, ularning jahon mamlakatlari 
bo‘yicha tarqalganidan ham ko‘rinadi. Hozirgi paytda EIHlar dunyoning barcha qit’a va 
regionlarida mavjud. Iqtisodiy taraqqiyotga yuz tutgan barcha davlatlar o‘z taraqqiyotini 
jadallashtirish uchun erkinlashtirishning buyuk quroli bo‘lgan EIHlar mexanizmidan 
foyddalanishga harakat qilmoqda. Quyidagi jadval ushbu fikrning isbotidir.