Mamatova E’zoza Musayevna

Mamatova E’zoza Musayevna

1-oraliq nazorat ishi

1. Концепция Университет 3.0

Tarixiy jihatdan universitetning roli iqtisodiy va ijtimoiy sharoitga qarab o'zgarib turdi, ular yangi funktsiyalarga ega, bu modellarning xususiyatlarida quyidagilarda aks etadi:

1) Universiteti 1.0 - iqtisodiyot va ijtimoiy sohalarning ayrim sohalarida kasbiy faoliyat uchun mutaxassislar tayyorlaydigan o'quv muassasalari. Asosiy vazifa - bu ta'lim;

2) Universitet 2.0 - bu ilmiy-tadqiqot va rivojlantirish ishlarida muhim rol o'ynaydigan ta'lim muassasasidir. Asosiy vazifa - ta'limga yangi funksiya - sanoat sektori uchun ilmiy tadqiqotlar olib borish kiradi.

Rivojlanishning hozirgi bosqichi universitetlardan tadqiqot natijalarini tijoratlashtirish va yangi bilim talab qiladigan yangi korxonalar yaratish orqali bilimga asoslangan iqtisodiyotni rivojlantirishga faolroq hissa qo'shishni talab qilmoqda. Ushbu vazifalar Tadbirkorlik universiteti modeli yoki Universitet 3.0 tomonidan to'liq bajariladi.

“Universitet 3.0” tushunchasi 1998-yilda Berton R. Klark tomonidan ishlab chiqilgan va u “Tadbirkorlik universitetlari” atamasini ilmiy muomalaga kiritgan ("Universitet 3.0" atamasi ko'pincha rus adabiyotida qo'llaniladi). Biroq, ushbu kontsepsiyaning aniq ta'rifi hali ishlab chiqilmagan.

Aksariyat tadqiqotchilarning fikriga ko'ra, Universitet 3.0 - bu o'z faoliyatini qo'llab-quvvatlash uchun qo'shimcha moliyaviy manbalarni jalb qila oladigan oliy o'quv yurti, o'qitishning innovatsion usullaridan foydalanadigan universitet, biznes tadqiqotlari ishlanmalari ishlab chiqilayotgan ishbilarmon doiralar bilan yaqin aloqalarni o'rnatadigan universitet.

Bugungi kunda tadqiqotchilar tashabbuskor universitetning ikkita modelini ajratib ko'rsatmoqdalar: natijalar bo'yicha tadbirkorlik - o'qituvchilar va bitiruvchilar innovatsion kompaniyalar yaratadilar; boshqaruv jamoasi (universitet tadbirkori) faoliyati turiga ko'ra tadbirkorlik.

Birinchi model talabalar, o'qituvchilar va bitiruvchilar uchun yuqori texnologik startaplar va ajraluvchi kompaniyalarni shakllantirish uchun qulay shart-sharoitlarni yaratishni nazarda tutadi.

Ikkinchi model yangi ilmiy-texnik mahsulotlarni ishlab chiqaradigan va bozorga chiqaradigan, shu bilan moliyaviy resurslarni jalb qiladigan va davlat resurslaridan mustaqilligini oshiradigan qudratli tadqiqot markazini yaratishni nazarda tutadi.

Ta’lim tizimida mavjud «Universitet 1.0» modeli faqat ta’lim berish bilan cheklanadi. «Universitet 2.0» – ta’lim berish va ilmiy tadqiqot ishlari olib borishni o‘z ichiga oladi.

«O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida»gi farmoniga asosan, mamlakatda bosqichma-bosqich joriy etilishi rejalashtirilgan «Universitet 3.0» modeli esa ta’lim, fan, innovatsiya va ilmiy-tadqiqotlarni tijoratlashtiruvchi model hisoblanadi.

«Universitet 3.0» modelida universitet o‘zida qilingan ilmiy-tadqiqot natijasini o‘zi ham sotish imkoniga ega bo‘ladi.

Masalan, OTM alohida texnopark ochib, ilmiy ishlanmalar yaratishi va bevosita ishlanmalarining tijoratlashuvini yo‘lga qo‘yishi mumkin. Bunda bitiruvchilarga nafaqat bilim berilishiga va uni realizatsiya qilishga ham erishiladi.

«Oliy ta’lim vazirligi tomonidan 2018 yil martdan buyon «Ilm-fan 2020» loyihasi amalga oshirilmoqda. Uning doirasida o‘qituvchilarni ilmiy ma’lumotlar bilan ta’minlash va ilmiy maqolalarni talab darajasida yozishga malakasi yetarli bo‘lmagan kadrlarni o‘qitish rejalashtirilgan.

Ayni paytda, afsuski, eng ishonchli xalqaro 23,5 mingdan ortiq jurnallar orasida o‘zbek ilmiy jurnallari yo‘q. Shuning uchun bu borada mamlakat ilmiy jurnallarini Scopus bazasiga kiritish mo‘ljallangan. Bu bilan OTMlarning nufuzi ham oshadi.

Shuningdek, konsepsiyaga ko‘ra, nodavlat-notijorat shaklidagi Respublika Oliy ta’lim kengashi ham tuzilishi rejalashtirilgan bo‘lib, uning asosiy vazifalari jamoatchilik va ish beruvchilar fikrini o‘rganish, ilg‘or xorijiy tajribalarni tahlil qilish orqali oliy ta’lim sifatini oshirish, o‘quv dasturlarini takomillashtirish, qo‘llanilayotgan ta’lim-tarbiya usullari ta’sirchanligiga xolisona baho berish kabilarni o‘z ichiga oladi.

Mamlakatimizda keyingi yillarda muhtaram Prezidentimiz Shavkat Miromonovich Mirziyoyev tomonlaridan barcha tarmoqlar qatorida oliy taʼlim sohasini jadal rivojlantirish, xususan har bir taʼlim dargohida zamonaviy innovatsion texnologiyalarni joriy qilish, rivojlangan xorijiy tajribani oʼrganish, har tomonlama bilimli, yetuk, ilgʼor kommunikatsiya tizimlarini yaxshi oʼzlashtirgan, jahon standartlari darajasida sogʼlom fikrlaydigan kadrlarni shakllantirish masalasiga alohida eʼtibor qaratilmoqda.

Darhaqiqat, davlatimiz rahbarining malakatimizda oliy taʼlimning alohida boʼgʼini hisoblangan tibbiyot yoʼnalishini tubdan isloh qilish, sohaga malakali, raqobatbardosh, zamonaviy ilm va tajribaga ega boʼlgan yosh mutaxassislarni tayyorlashga doir qabul qilingan 20 dan ortiq Farmon va qarorlari ayni paytda ushbu tarmoqni rivojlantirish asoslarini belgilab bermoqda.

Shu ma’noda O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 8-oktabrdagi “O’zbekiston Respublikasi oliy ta’lim tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to’g’risida”gi PF-5847-son farmonining qabul qilinishi sohani tubdan isloh etishga yo’naltirilgan muhim qadam bo’ldi. Chunki ushbu farmonda mamlakatimiz oliy ta’lim tizimini rivojlantirishning muhim yo’nalishlari belgilab berildi. Jumladan, oliy ta’lim tizimi qamrovini kengaytirish, oliy ma’lumotli mutaxassislar tayyorlashda sifat masalasiga alohida e’tibor berish, ta’lim jarayoniga raqamli texnologiyalarni va zamonaviy usullarni joriy etish, oliy ta’lim muassasalari (OTM)da ilmiy tadqiqotlar natijadorligini oshirish, yoshlarni ilm-fanga kengroq jalb etish, ta’lim-ilm-fan-ishlab chiqarish integratsiyasini yo’lga qo’yish, bunda kadrlar buyurtmachilari bilan hamkorlikda ishlarni tashkil etish, OTMlarda boshqaruv faoliyatni yo’lga qo’yish, korrupsiyaga qarshi kurashish va boshqa bir qator muhim masalalar o’z aksini topgan.

Shuningdek, ushbu hujjatda ilk marotaba oliy ta’lim muassasalarida ta’lim, fan, ilmiy faoliyat natijalarini o’zida birlashtiruvchi tizim – Universitet 3.0 konsepsiyasini bosqichma-bosqich joriy etish vazifasi belgilab berildi. Bunda muhim yo’nalishlar sifatida OTMlarda pullik xizmatlar ko’rsatishni yo’lga qo’yish, byudjetdan tashqari mablag’lar hisobidan forsayt markazlari, texnoparklar, startap markazlarini tashkil etish kabilar belgilab berildi. Bu orqali esa, shubhasiz mamlakatimiz OTMlarini hududlar iqtisodiyotini tadqiq etuvchi, ularning rivojlanish yo’nalishlarini belgilab beruvchi ilmiy muassasalar darajasiga olib chiqish, eng muhimi esa OTMlarni hududlar iqtisodiy rivojlanishining drayveriga aylantirish maqsad qilingan.