Mamasoli jumaboyev

Q U M U R SQ A
( О ‘zbek xalq ertagi)
0 ‘tgan zam onda bir kishi safarga chiqqan edi. Bir soydan 
o lish g a to ‘g‘ri kelibdi. Qish vaqti ekan. Suv muzlagan edi. 
Eshakning keyingi oyog‘i muzga toyib yiqilib, beli sinibdi. U
kishi xafa b o ‘lib, muzga qarab shunday debdi:
— Ey, m uz aka, sen eng zo‘rmisan?
M uz:
— M en zo ‘r 
b o ls a m , kun meni erita olarm idi?
S hunda u kishi kunga qarab:
— Ey kun, sen eng zo ‘rm isan? — debdi.
Kun:
— M en zo ‘r 
b o ls a m , bulutlar m ening ko‘zim ni to ‘sib
olarmidi?
Shunda u bulutga qarab:
— Ey bulut aka, sen eng zo lrm isan? — debdi.
Bulut:
— M en z o ‘r b o ls a m , y o m g lr la r m en i te sh ib -te s h ib
o la rm id i?
Shunda u yo m glrga qarab:
— Y om g‘ir aka, sen eng zo ‘rm isan? — debdi.
— M en z o ‘r b o ls a m , yerga singib ketarm idim ? — deb 
javob beribdi.
U yerga qarab:
— Y er aka, sen eng zo ‘rm isan? — debdi.
Yer:
— M en zo ‘r b o ‘lsam, o ‘tlar teshib chiqarm idi? — debdi.
Shunda o ‘tga qarab:
— 0 ‘t aka, sen eng zo ‘rmisan? — debdi.
0 4 :
— M en zo ‘r b o ‘lsam, m ollar yulib-yulib yutarm idi? — 
debdi.
47

---

M olga qarab:
— M ol aka, sen eng zo ‘rm isan? — debdi.
Mol:
— M en zo ‘r b o ‘lsam , b o ‘rilar yerm idi? — debdi.
So‘ngra b o ‘ridan so‘rabdi:
— Bo‘ri aka, sen eng zo ‘rmisan?
— M en zo ‘r b o ‘lsam, m erganlar otarm idi? — debdi b o ‘ri.
— M ergan aka, sen eng zo ‘rmisan? — debdi haligi kishi.
M ergan:
— — M en zo ‘r b o ‘lsam, o ‘q soladigan xaltam ni sichqon 
va kalam ushlar qirqib tashlarm idi?
S hunda u 
kishi sichqonga qarab:
— Sichqon 
aka, sen eng zo ‘rmisan? — debdi.
Sichqon:
— M en zo ‘r b o ‘lsam , qum ursqalar qulog‘im dan chim - 
chib-chim chib chaqib olarm idi? — debdi.
— Q um ursqa aka, sen eng zo ‘rmisan? — debdi.
Q um ursqa:
— M en zo ‘r, m en zo‘r, — debdi. — O tangning olti yuz 
botm on bugkdoyini olti to g'dan oshirib yeganm an, pochchang- 
ning yuz botm on bug'doyini yetti tog ‘dan oshirib yeganm an. 
M en zo ‘r, m en zo ‘r, m en zo ‘r!
— Q orning nim a uchun katta? — deb so‘rabdi u kishi.
— Jigarim 
zo ‘r, — debdi qum ursqa.
— B eling n im a u c h u n in g ich k a? — d eb s o 'ra g a n d a , 
„M ehnatim zo‘r!“ deb javob beribdi qum ursqa.
— Kallang nim a uchun katta? — debdi u kishi.
— D avlatim zo ‘r! M ehnatim zo ‘r, davlatim z o ‘r, men 
zo‘r, m en zo ‘r! — debdi qumursqa.
Q IZG‘ANCHIQ PAK
( Koreys xalq ertagi)
Q adim zam onda O lm os tog'larida Pak degan qizg'anchiq 
bir odam yashar ekan. K o‘ziga nim a ko‘rinsa, ham m asini olgisi 
kelar, ko‘zi hech to ‘ymas ekan.
Bir vaqt uning qopqoniga burunduq tushib qolibdi, u 
oddiy em as, kum ush yungli 
burunduq ekan.
Pak suyunib k etib, b u ru n d u q n i ushlab, o ‘ld irm o q ch i 
b o ‘libdi. T o ‘satdan burunduq tilga kirib:
48

---

— 0 ‘ldirm a, m eni q o ‘yib yubor. Istaganingcha boylik 
beram an, — debdi.
— Istaganim cha boylik berasanm i? Shunday qilki, nimaga 
q o ‘lim ni tekkizsam , u narsa kumushga aylansin, uni m endan 
boshqa odam ololm asin, shu shart bilan seni q o ‘yib yubo- 
ram an, — debdi qizg‘anchiq Pak.
— Istaganing bajo keltiriladi, — deb javob beribdi burunduq.
Qizg‘anchiq Pak qopqonni ushlasa, qopqon kum ush b o ‘lib
qolibdi. Pak b u ru n d u q n i q o ‘yib yuborib, uyga yuguribdi. 
Suyunganidan esini yo‘qotib chopibdi.
U yning eshigini ushlagan ekan, oldida kum ush eshik 
paydo b o ‘libdi. Uyga kirib yog‘log‘ini ushlasa, u ham kumush 
b o ‘lib qolibdi. Boshmog‘ini yechib, uni ostonaga q o ‘ygan ekan, 
boshm oq kum ush b o ‘lib qolibdi. Yerdagi b o ‘yra ham Pakning 
q o ‘li tegishi bilanoq kumushga aylanibdi. Bunday boylikni 
ko‘rgan qizg‘anchiq Pak esini yo‘qotib, uyda va hovlida chopib, 
ham m a narsani ushlayveribdi. Axir charchab qorni ochib, 
ovqat yegisi kelibdi. Buni ko‘ringki, ovqatlar ham kumushga 
aylanaveribdi.
T ovoqchada guruch olsa, tovoqcha ham , guruch ham , 
ovqat yeydigan c h o ‘plar ham darrov kum ush b o ‘lib qolibdi. 
Pakning ovqat yegisi kelibdi-yu, hech yeyolmabdi. „B ir iloj 
qilib chidarm an, — deb o bylabdi qizg‘anchiq Pak. — Lekin 
m ening boyligimga ham m aning havasi keladi!"
T o ‘g‘ri, Pakka havasi kelgan odam lar ham topilibdi!
Lekin ko‘p o ‘tm ay yo‘g‘on Pak ingichka Pakka aylanib 
qolibdi: kun sayin ozib, tez kunda c h o ‘pdek b o ‘lib qolibdi. 
Qizg‘anchiq Pak o ‘zining sovuq, qattiq kum ush o ‘rniga yotib, 
ochlikdan va sovuqdan o ‘lib ketibdi.