Маълумотлар омбори ва уни бошкариш тизими хакида умумий тушунчалар

7.1. Relyatsion ma`lumotlar bazasida ma`lumotlarni qayta ishlash va guruhlash
MB ni ko`rishdan maqsad predmet soha ma`lumotlarini saqlash va ularni qayta ishlashdan iboratdir. MB ni ko`rish, uni loyihalashdan boshlanadi. Loyihalashda predmet soha ma`lumotlari guruhlanadi va ular guruh shaklida MB da saqlanadi. Relyatsion MB da guruh sifatida jadval nazarda tutiladi. Demak, loyihalashda MB jadvallari tanlangan relyatsion MBBT talablariga muvofiq me`yorlashtirilgan holda yaratilishi lozim.
Loyihalashda ikkita yondashuvdan foydalanish mumkin.
Birinchi yondashuvda dastlab baza yaratishdan maqsad ularni echish bo`lgan asosiy masalalar hamda masalalarning ma`lumotlarga ehtiyoji aniqlanadi.
Ikkinchi yondashuvda predmet sohasi o`rganiladi, uning ma`lumotlari tahlildan o`tkaziladi va predmet sohasining bir turdagi ob`ektlari belgilanadi.
Amaliyotda har ikkala yondashuvning birikmasi ma`qulroqdir. Chunki, odatda dastlabki bosqichda barcha masalalar haqida to`liq ma`lumotlar bo`lmaydi, natijada MB ni loyihalash va yaratishni barcha masalalarni tuzish bajarilgunga qadar kechiktirishga to`g`ri keladi. Bu texnologiya qo`llanilsa, ishlab chiqish jarayonining xohlagan bosqichida MB ga o`zgartirishlar kiritish va uning tuzilishini ilgari kiritilgan ma`lumotlariga ziyon etkazmasdan turib modifikatsiya qilish (yangilash)ga imkon beradi. Bu texnologiya MB dan turli axborotlarni olish zaruriyati haqidagi dastlabki ma`lumotlardan foydalanishni ko`zda tutadi.
MB ni yaratish uchta asosiy bosqichdan iborat:

• 
  kontseptual;
  
• 
  mantiqiy;
  
• 
  jismoniy.
  

MB ni kontseptual loyihalash – ma`lumotlarni biror bir jismonan aspektda tadbiq qilishni ko`zlamagan holda, tashkilotda foydalanilayotganligiga muvofiq modelini yaratish.
Kontseptual loyihalashda predmet sohasi ma`lumotlarining axborot-mantiqiy modeli qurilishi (loyihalanishi) lozim. Bu modelni ishlab chiqish predmet sohasini tekshirish natijasida olingan tavsifga asoslanadi. Dastlab predmet sohaning MB bo`lg`usi foydalanuvchilarining kontseptual talablari o`rganiladi va aniqlashtiriladi. MB saqlashi kerak bo`lgan ma`lumotlar, foydalanuvchilarning zarur so`rovlari, masalalari hamda ilovalarni bajarishni ta`minlashi lozim bo`lgan predmet sohasi ma`lumotlari tarkibi va tuzilishi o`rganiladi. Bu ma`lumotlar odatda turli hujjatlar, qoidalar, ishlov berish shartlari asosida tahlil qilinadi. Ba`zi bir foydalanuvchilarning xususiy talablari umumiy talablarga zid bo`lsa, ular e`tiborga olinmaydi. Aniqlangan ma`lumotlarning tahlili, axborot ob`ektlarni ajratish uchun qo`llanuvchi rekvizitlarning funktsional bog`liqligini bilish hamda ob`ektlar orasidagi tuzilmaviy aloqalarni aniqlash axborot-mantiqiy modelini qurishga imkon beradi. Axborot-mantiqiy model axborot ob`ektlari bogliqligining ierarxiyasini aks ettiruvchi namunali ko`rinishda berilish lozim. Natijada predmet sohani ma`lumotlarining, ularning jismoniy saqlash usuli ko`rsatilmagan shakldagi o`zaro bog`langan
kontseptul modeli yaratiladi.
Bu modelda ma`lumotlar tashkilotda qanday tartibda mavjud va ishlov berilayotgan bo`lsa, xuddi shu holati bo`yicha tavsiflanadi. Bu tavsifning foydalanuvchi ishlatayotgan holatga muvofiqligi doimiy ravishda tekshirib boriladi.
MB ni mantiqiy loyihalash – ma`lumotlarni kontseptual modeli bo`yicha maqsadli, MBBT tipini hisobga olgan holda biror bir jismonan aspektga tadbiq qilish modelini yaratish.
Ishlab chiqilgan kontseptual model bog`lanishlarini tanlangan aniq MBBT ga tadbiq qilishning imkoni bo`lmasligi mumkin. Shuning uchun, kontseptul model tanlangan aniq MBBT uchun qaytadan ishlab chiqiladi va u mantiqiy model deyiladi.
Mantiqiy loyihalashning maqsadi predmet sohaning o`rganilayotgan qismi kontseptul modeliga asoslangan holda aniq bir MBBT uchun mantiqiy bog`lanishlarga ega bo`lgan mantiqiy modelni qurishdan iboratdir.
Bu bosqichda aniq bir MBBT uchun MB jadvallari, jadvallarining tuzilishi va jadvallar orasida bog`lanishlar yaratiladi. Jadvallarni yaratishda me`yorlashtirish talablarining bajarilishiga rioya qilinadi.
Hozirgi vaqtda ko`pchilik MB relyatsion modelga muvofiq loyihalashtiriladi. Shuning uchun, loyihalashda Koddning 12 ta qoidasiga rioya qilish talab qilinadi.