Ma’lumotlar bazasi fanidan oraliq nazorat savollari Sun`iy intellect tizimi va undan foydalanish imkoniyatlari

Matematik mantiq − fikrlashning shakli va qonuniyatlari haqidagi fan. Uning asosini mulohazalar hisobi tashkil qiladi. Mulohaza – bu ixtiyoriy jumla bo’lib, unga nisbatan rost yoki yolg’on fikrni bildirish mumkin. Masalan «-5>-25», «11–juft son», «Toshkent-Hindistonning poytaxti», «Samarqand−tarixiy shahar» va hokazolar. Lekin «78 987 256 katta son» jumlasi to’g’ri mulohaza hisoblanmaydi, chunki «katta son» tushunchasi juda ham nisbiy, ya’ni katta son deganda qanday sonni nazarda tutish aniq emas. Shuning uchun ham yuqoridagi jumlaning rost yoki yolg’onligi haqida fikr bildirish qiyin. Mulohazalarning rost yoki yolg’on bo’lishi holatlarga bog’liq ravishda ham o’zgarishi mumkin: Masalan, «hozir soat 13.00» jumlasining rost yoki yolg’onligi qaralayotgan vaqtga bog’liq. Xuddi shunday «x>0» ifodaning qiymati x o’zgaruvchisining qiymatiga bevosita bog’liq bo’ladi.
C oilasidagi dasturlash tillarida mantiqiy ifodalar qurish uchun quyidagi taqqoslash amallari kiritilgan “>” (katta), “<” (kichik), “>=” (katta yoki teng), “<=” (kichik yoki teng), “==” (teng), “!=” (teng emas).
C++ tilida mantiqiy tur «Bul algebrasi” asoschisi, Angliyalik matematik Jorj Bul sharafiga bool kalit so’zi bilan ifodalangan.
“Bul algebrasi” da mantiqiy mulohazalar ustida uchta amal aniqlangan:
Inkor – A mulohazaning inkori deganda A rost bo’lganda yolg’on, yolg’on bo’lganda rost qiymat qabul qiluvchi mulohazaga aytiladi. C++ tilida inkor – ‘!’ belgisi bilan ifodalanadi. Masalan,A mulohazaning inkori «!A» ko’rinishida yoziladi;
Konyunksiya − ikkita A va B mulohazalar konyuksiyasi yoki mantiqiy ko’paytmasi «A && B» ko’rinishida yoziladi. Bu mulohaza qiymati A va B mulohazalarning har ikkalasi rost bo’lgandagina rost bo’ladi, aks holda esa yolg’on bo’ladi («&&» amali «va» deb o’qiladi). Masalan, «bugun oyning 8-kuni va bugun payshanba» mulohazasi oyning 8-kuni payshanba bo’lgan kunlar uchungina rost bo’ladi;
Dizyunksiya – ikkita A va B mulohazalar dizyunksiyasi yoki mantiqiy yig’indisi «A || B» ko’rinishida yoziladi. Bu mulohaza rost bo’lishi uchun A yoki B mulohazalardan hech bo’lmaganda bittasi rost bo’lishi etarli. («||» amali «yoki» deb o’qiladi). Masalan, bugun “dushanba yoki chorshanba” mulohazasi haftaning dushanda yoki chorshanba kunlari uchun rost hisoblanadi;
Yuqorida keltirilgan fikrlar asosida mantiqiy amallar uchun rostlik jadvali aniqlangan: