Ma’lumot-axborot hujjatlari

MAVZU:SOHAGA OID QISQARTIRMALAR

Reja:

Всё в этом мире временное

• Ilmiy ishda qisqartirmalar
• Havola bilan Iblografik ma’lumotlarni berish
• Ilmiy halollikva o’g’rlik(plagia) nima

Qisqartma soʻzlar - barqaror soʻz birikmalari komponentlarining bosh harflarini yoki maʼlum qismlarini olib qoʻshish bilan hosil qilingan soʻzlar

Mas, IIV — Ichki ishlar vazirligi, XTB — Xalqtaʼlimi boshqarmasi, fil-fak — filologiya fakulteti. Qisqartma soʻzlar nutqda ixchamlikka erishish zarurati bilan dastlab yozma nutqda paydo boʻladi va faol qoʻllanishi natijasida keyinchalik ogʻzaki nutqqa ham oʻtadi.

• Q.s, asosan, ot turkumiga mansub boʻlib, quyidagi yoʻllar bilan hosil 9ilinadi: 1) soʻz birikmasi kompo-nentlarining birinchi harflarini olib qoʻshish bilan (HDP — Xalq demok-ratik partiyasi, DTM — Davlat test markazi, OAK — Oliy attestatsiya komissiyasi); Qs.ning bu turi ilmiy adabiyotlarda abbreviatura deb ham ataladi; 2) soʻz birikmasi tarkibidagi 1-soʻzning 1-boʻgʻinini, qolgan soʻzlarning 1-harflarini olib qoʻshish bilan (OʻzMU — Oʻzbekiston milliy universiteti, "OʻzAS" ("Oʻzbekiston adabiyoti va sanʼ-ati"); 3) soʻz birikmasi tarkibidagi soʻzlarning bosh qismlarini olib qoʻshish bilan (biofak — biologiya fakulteti, jurfak — jurnalistika fakulteti); 4) soʻz birikmasi tarkibidagi 1-soʻzning 1-boʻgʻinini, qolgan soʻzlarni qisqartirmay qoʻshish bilan (Oʻzdonmahsulot, Oʻzgazloyiha); 5) aralash yoʻl bilan (Oʻzbektelekom, Oʻzteleradiokompaniya, Oʻzavtoyoʻl) va boshqa

Qisqartirma so’zlar

BMT

DTM

O’zAS

BuxDU

Qisqartirish qanday hosil bo'ladi?

Ta'lim yo'nalishi bo'yicha quyidagi qisqartmalar ajratilgan:

har bir so'zning bosh harflaridan kelib chiqqan qisqartmalar (dastlabki qisqartmalar): EGe - bitta davlat imtihoni; Temir yo'llar - Rossiya temir yo'llari; Odago– muvaffaqiyatli Aviokart mas'uliyatini majburiy sug'urta qilish.

so'zlarning dastlabki qismlarining kombinatsiyasidan iborat qisqartmalar: sog'liqni saqlash vazirligi;

.

Grafik qisqartmalar

nuqta - so'zning oxirgi qismini kesishda

zo'r chiziq - iboraning so'zlarining oxirgi qismini kesishda

tosh - pasaytirilgan so'zning dastlabki qismini kesishda

defis - so'zning median qismini o'yma paytida

Dastlabki qisqartmalar

Birinchi harflar va (yoki) asl iboraga kiritilgan so'zlarning tovushlari va qisqartirilgan va to'liq shaklda o'qish paytida talaffuz qilinadigan qisqartmalar (Bitirilgan grafik qisqartmalardan farqli o'laroq) o'qish paytida talaffuz qilinadi, joylashtirilgan).

Dastlabki qisqartmalar orasida quyidagilarni ajratib turadi:

Alifbolar - ular dastlabki iboraning har bir so'zidan dastlabki xatning alifbo harflarining alfavit nomlarini olish

harf-raqam - ular boshlang'ich iboraning alifbo harflarining ba'zi so'zlaridan va boshqalaridan - boshlang'ich tovushni qabul qiladilar:

Tovush - ular ularni har bir so'z manbai jumlasidan olgan holda shakllantiradi

Bildirishnomaning zaruriy qismlari:

• 1. Bildirishnoma yo‘llangan rahbarning lavozimi, ismi va ota ismining bosh harflari hamda jo‘nalish kelishigidagi familiyasi.  2. Bildirishnoma tayyorlagan shaxsning lavozimi, ismi va ota ismining bosh harflari hamda chiqish kelishigidagi familiyasi.  3. Matn sarlavhasi.  4. Hujjat turining nomi (Bildirishnoma).  5. Bildirishnomaning matni.  6. Qancha varaqligi ko‘rsatilgan ilovar ro‘yxati (agar ilovalar bo‘lsa).  7. Bildirishnoma tayyorlovchi xodim yoki rahbarning imzosi.  8. Bildirishnoma taqdim etilgan sana.

Murakkab so'zlar

Ortiqcha qisqarish so'zlaridan kelib chiqqan qisqartirilgan so'zlar, barchasi yoki ba'zilari kesilgan ( kollektiv ferma - Kollektiv iqtisodiyot; aviashavoda - aviatsiya zavodi).

ETBORINGIZ UCHUN RAHMAT

TUZDI: ABDULLAYEVA SHOHISTA

Baratova Saida