Maǵliwmatlar bazasi, olardiń TÚrleri tema: Maǵlıwmatlardın informaciyalıq modelleri Reje

Bilimler bazasi
Bilimler bazası haqqında túsinik. Bilimler bazası (angl. Knowledge base, KB) - bul maǵlıwmatlar bazasınıń ayırıqsha túri bolıp, bilimlerdi (metamaǵlıwmatlardı) basqarıw ushın islep shıǵıladı. Yaǵnıy bilimler bazası tiykarınan bilimlerdi toplaw, saqlaw hám uzatıw ushın islep shıǵıladı. Al, bilimler bazasın hám bilimler menen islew metodların úyreniwshi jasalma intellekttiń ayırıqsha bir bólimi bolsa bilimler injeneriyası dep ataladı. Sonday-aq, bilimler bazası (BB) dep logikalıq juwmaq shıǵarıw hámde maǵlıwmatlardı qayta kórip shıǵıp, olardı qayta islep shıǵıw múmkinshiligin beretuǵın faktler hám juwmaqlardıń qaǵıydalarınıń jıynaǵına da aytıladı. Prolog tilinde bilimler bazası insanlar, predmetler, waqıya hám hádiyseler boyınsha logikalıq formada maǵlıwmatlar hám bilimlerdi usınıs etetuǵın faktler maǵlıwmatlar bazası hám informaciyalardı qayta islep shıǵıw proceduraları ústinen anıq faktler hám logikalıq juwmaq shıǵarıw qaǵıydaları formasında sáwlelenedi.⁴
Bilimler bazasınıń qollanıw sistemasınıń quramalılıq dárejelerinen kelip shıqqan halda bilimler bazası tómendegishe kassifikaciyalanadı:
- dún’yajúzlik masshatbtaǵı bilimler bazası. Buǵan Internet yamasa Vikipediyalardı mısal etip keltiriwimiz múmkin,
- milliy bilimler bazası, mısalı belgili bir millettiń ózine tán ózgesheliklerin belgilewshi Vikipediyalar bolıwı múmkin,
- tarawlar boyınsha bilimler bazası. Buǵan túrli tarawlar boyınsha enciklopediyalar mısal bola aladı,
- shólkemlestiriw boyınsha bilimler bazası (BZ organizaciy). Bul másele bilimlerdi basqarıw processlerinde ayqın kórinedi (qarań: Bilimlerdi basqarıw),
- ekspert sistemalarındaǵı bilimler bazası (qarań: ekspert sisteması),
- qánigelerdiń bilimler bazası.
Ápiwayı bilimler bazası ekspert sistemaların jaratıw hámde mákemeler haqqındaǵı maǵlıwmatlardı (hújjetlerdi, texnikalıq támiyinlengenlik boyınsha stat’yalar h.t.b.) saqlawda paydalanılıwı múmkin. Bunday bazalardı jaratıwdan tiykarǵı maqset - bul ele úlken tájiriybega iye bolmaǵan qánigelerge óziniń tarawı boyınsha júzege kelgan máselelerdi sheshiw jolların tabıwǵa járdemlesiwden ibarat. Ontologiyalar da bilimler bazası sıpatında túsinikler hám olarǵa bolǵan qatnaslardıń ierarxiyalarınıń bilimler bazasında sáwleleniwin támiyinleydi. Bilimlerge tiykarlanıp islep shıǵılǵan sistemalar tómendegi intellektual algoritmler bazasında ámelge asırıladı:
- ekspert sistemaları,
- neyronlı tarmaqlar,
- juplanbaǵan logika (nechyotkaya logika),
- genetik algoritmler.
Yaǵnıy bilimler bazası belgili bir tarawǵa tiyisli bolǵan faktlerdi hámde sol faktler arasındaǵı óz-ara baylanıslardı óz ishine aladı. Bunday bazada qaǵıydalar tiykarǵı orındı iyeleydi. Bunday qaǵıydalar eki bólimnen ibarat bolıp, olar tiykarınan belgili bir anıq situaciyalarda qanday jol tutıw kerek ekenligin belgilep beredi.