Malikova gulandon

O `ZBEKISTON RESPUBLIKASI MAKTABGACHA TA`LIMI VAZIRLIGI

QASHQADARYO VILOYATI MAKTABGACHA TA’LIM BOSHQARMASI SHAHRISABZ PEDAGOGIKA KOLLEJI II-MUTAXASSISLIK-3111801 (TO’LOV-SHARTNOMA) ASOSIDAGI BO’LIM 2-BOSQICH 7-GURUH TALABASI

MALIKOVA GULANDONning

“MTT larda bolalarga ekologik tarbiya berish va tabiatga bo`lgan insoniy munosabatni shakllantirish” mavzusi asosida tayyorlagan Diplom oldi amaliyotidan

T AQDIMOTI

Diplom oldi amaliyot rahbari: Sulaymonova E.

Shahrisabz – 2020

REJA:

1. 
   Yosh avlodga ekologik ta’lim-tarbiya berish dolzarb pedagogik muammo sifatida
   
2. 
   Bolalarga tabiatdan oqilona foydalanish, tabiat hodisalari va jarayonlarini o’rganish
   
3. 
   Mashg`ulot orqali bolalarga ekologik bilim, ko`nikmalarni shakllantirish metodlari.
   

KIRISh

Hozirgi davrda jamiyat va fan–texnika taraqqiyoti jadal ildamlashmoqda. Bu

o’ z o’ rnida atrof–muhit va inson salomatligi haqidagi bilimlarni yosh avlodga

kengroq tushuntiris hni hamda anglatishni taqazo etmoqda. Ushbu muammo,

albatta, ma’ lum darajada ta ’ lim –tarbiya jarayonida o’ z yechimini topadi , chunki

bularning barchasi umumiy tarzda inson va tabiat munosabatida namoyon bo’ lib ,

shaxsning ekologik madaniyatini takomillashtirish kabi yirik masalalardan

hisoblanadi .

Konstitusiyaning 50–moddasida «Fuqarolar atrof tabiiy muhitga

ehtiyotkorona munosabatda bo’ lishga majburdirlar» hamda «Tabiatni muhofaza

qilish to ’ g’ risida»gi O’ zbekiston Respublikasi Qonunining «Tabiatni muhofaza

qilish maqsadlariga erishish» deb nomlangan 4-moddasida «Tabiatni muhofaza

qilish maqsadlariga erishish uchun davlat hokimiyati , mahalliy idoralar, vazirliklar,

korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, fermerlik va koorperativ xo’ jaliklar,

shuningdek, ayrim shaxslar xo’ jalik , boshqaruv hamda boshqa faoliyatini amalga

oshirish jarayonida barcha turdagi ta ’ lim muassasalarida ekologiya o’ quvining

majburiyligi» ta’ kidlangan.

Ekologik madaniyatning hozirgi paytdagi holati tabiatga yangicha

qarashlarni taqazo etmoqda. Uning asosida istiqbolga yo’ naltirilgan hamda inson

bilan tabiat o’ rtasidagi bog’ lanishlarni tartibga soladigan ekologik madaniyat

munosabatlari yotadi . Shaxsning ekologik madaniyati bu tabiatni muhofaza qilish,

uning boyliklaridan oqilona foydalanish, ekologik hissiyot, ehtiroslarning

shakllanishi , faol hayotiy nuqtai nazarda turish , ekologik bilimga ega bo’ lishdan

iboratdir. Ana shu xislatlarga inson faqat tabiat bilan to ’ g’ ri munosabatga

kirishgandagina ega bo’ ladi .

Ma’ lumki , tabiat o’ zining rivojlanishi va xilma–xil ko’ rinishlarida jamiyat

hayoti bilan uyg’ undir. Hozirgi fan–texnika taraqqiyoti jarayonida insonning tabiat

manbalaridan foydalanishida ana shu uyg’ unlik buzilmoqda. Unga nisbatan

shafqatsizlarcha munosabatda bo’ linmoqda

Bolalarga tabiatdan oqilona foydalanish, tabiat hodisalari va jarayonlarini

o’ rganish, muayyan ekologik bilim ko’ nikma va ma’ lumotlar tizimi xalq

tarbiyashunosligida ilmiy nazariy va amaliy jihatdan asoslangan. Yaratilgan xalq

tajribasi –yoshavlodga ekologik bilim va tarbi ya berishning asosidir.Ekologik

tarbiyalashda o’ zbek xalqining ko’ p mingyillik tarixi , barqaror shakllangan urf–

odati , boy milliy–madaniy merosidan tayanish va foydalanish davr talabidir.

O’ zbek xalq tarbiyashunosligida bolalarni ekologik tarbiyasiga alohi da

e’ tibor berilib kelingan. Ota–bobolarimiz zilol suvni , buloqlarni , so’ lim

daraxtzorlarni , qoya–g’ oyalarni , xosiyatli o’ t–o’ lanlarni , gul –giyoxlarni muqaddas

bilib asrashga, niyati nopok kishilardan saqlashga, toptamaslikka, oyoq osti

qilmaslikka alohida e’ tibor berib kelganlar. Xalq nopok kishilar haqida shunday

iboralar qo’ llagan : « Daraxt ko’ r qilgur», «Moling sutdan qolsin», «parranda ursin

(qarg’ ish )». « Suvga tupurma ko’ zing ko’ r bo’ ladi »; kabi naqllar ham bekorga

aytillagan. Ota– bobolarimiz o’ z farzandlarini tabiatga mexr–muxabbat ruhida

tarbiya qilganlar. Beziyon bo’ lgan oddiy qurt–qumursqani ham o’ ldirish gunox deb

ularning qulog’ iga qo’ yganlar. « Til zaboni yo’ q, jonivorlarga ozor berma gunoh

bo’ ladi !»; « Sigir– oilaning bozori »; «Tovuq yetti xazinaning biri »; «Kuy bor uyda

baraka bor» singari hikmatli naqllar to ’ g’ ilgan .

Ekologik muammolarning oldini olish uchun butun O’ zbekiston aholisiga,

ayniqsa yoshlarga ekologik bilim ko’ nikma va malumot berish orqali , ularda

ekologik madaniyatni takomillashtirish zarur. Shunday ekan, bolalarda ekologik

madaniyatni tarkib toptirish, ularga ekologiyaga oid bilim ko’ nikma va odatlarni

shakllantirish muhim ahamiyat kasb etadi .Ayniqsa kichik yoshidagi bolalarda

ekologik madaniyat haqidagi tushunchalarni shakllantiri sh, ularda ruhiy–hissiy

ta’ sir etish bilan birga tabiatda bo’ lgan muhabbat, uning go’ zalliklaridan zavq ola

bilish kabilarni kamol toptirish o’ ta muhimdir. Ekologik madaniyat bolalarda

tabitani asrash, unga oqilona munosabatda bo’ lish singari ko’ nikma va malakalarni

shakllantiradi . Har bir shaxsda jamiyat va insoniyat oldida, shuningdek, tabiatga

bo’ lgan munosabatda o’ z burchini anglab yetish kabi mas’ uliyatini rivojlantiradi .

Yurtboshimiz I.Karimov ta ’ kidlaganidek: « Keng ko’ lamdagi ekologik

tanglik taxlili ni barxam toptirish jismoniy sog’ lom avlodning dunyoga kelishi va

rivojlanishi uchun zarur shart-sharoitlar hamda ekologik jixatdan musaffo hayotiy

muxit yaratish imkonini beradi ».

Shuning uchun bolaga ta ’ lim -tarbiya berish jarayonida, ularni o’ rab olgan

ijtimoiy muxitdan ajralgan holda tasavvur etib bo’ lmaydi . Bola qalbiga ta’ sir

etuvchi , unda insoniylik his-tuyg ’ ularini shakllantiruvchi muxim tarbiya

vositalaridan biri tabiatni , ya’ ni inson o’ z yashash joyini o’ rganib borishdir. Bu,

albatta dastlab maktabgacha ta ’ lim muassasalarida turli mashg’ ulotlar va

faoliyatlar asosida amalga oshiriladi . Bolaning tabiat bilan yaqindan munosabatda

bo’ lishiga imkoniyat yaratish lozim . Ona yer boyliklarini asrashga, ularga

tejamkorlik bilan munosabatda bo’ lish ruhida tarbiyalash lozim . Buni uzluksiz

ta’ limning birinchi bo’ g’ ini bo’ lmish maktabgacha ta ’ lim muassasalaridan

boshlash maqsadga muvofiqdir.

MTMda beriladigan dastlabki ekologik ta’ lim -tarbiya orqali bolalar

tabiatning tarkibini , uning in ’ omlarini va ularning qanchalik ahamiyatga ega

ekanligini tushunib yetadilar.

«Uchinchi mingyillikning bolasi » tayanch dasturida bolalarning barkamol

inson bo’ lib yetishishlarida ekologik bilimlar berishga alohida e’ tibor qaratilgan.

Chunki hozirgi davrda tabiatni muxofaza qilish va borliqni sof holda kelajak

avlodga yetkazishdek muhim va kechiktirib bo’ lmaydigan ekologik muammolar

o’ z yechimini kutib turibdi . Ekologik tanglik avj olmoqda.

Bunday holatlarning oldini olish aynan maktabgacha yoshdan berilayotgan

ekologik ta’ lim -tarbiyani zamon talablariga mos holda tashkil qilish bilan

bog’ liqdir.

Yuqorida bayon qilingan fikr-muloxazalardan kelib chiqib tadqiqot

muammosi sifatida «Kichik yoshdagi bolalarda ekologik bilim, ko’nikma va

odatlarni hosil qilish» sifatidagi mavzu tanlandi .