|
Loyiha ishining maqsadi Maktabgacha ta’lim tashkilotida matematikani tashkil
etishhing o’ziga xos va mihim tomonlarini o’rganish.
Loyiha ishining ishi vazifasi: Maktabgacha yoshdagi bolalarga ta’lim berish jarayonini
takomillashtirishning asosiy vazifalaridan biri bo’lajak pedagogning ilmiy va uslubiy
ta’minlanganligini, uning tayyorgarligini oshirishdan iborat.
Bolalarni buyumlarni kattaligi shakli,tevarak
atrofda mo’ljal va vaqtni chamalashga o’rgatish
Matematik tasavvurlarni tarkib toptirishda bolalarni predmetlarning kattaliklari bilan
tanishtiruvchi masalalar ma’lum o‘rinni egallaydi.
Har qanday predmetga to‘g‘ri va to‘la xarakteristika berishda predmet kattaligining ahamiyati
uning boshqa asosiy xususiyatlarining ahamiyatidan kam emas. Taqqoslash asosidagina
predmetning kattaligini ta’riflash mumkin.
”Kattalik” tushunchasining ma’nosini ochib berar ekan. Matematika metodisti D.Galanini bunday
ko‘rsatadi: «predmetlar va harakatlarning shunday xususiyatiga aytiladiki, bu xususiyat bo‘yicha
predmetlarni bir-biri bilan taqqoslay olamiz, bu xususiyat har xil predmetlarda har xil miqdorda
bo‘lishi mumkin». Predmetlarni taqqoslashning ma’lum mezonlariga ko‘ra predmetlarning
kattaliklari tengligi yoki tengsizligi munosabati o‘rnatiladi.
Kattalik, shuningdek, o‘zgaruvchanligi bilan ham xarakterlanadi. V.V.Davidov bunday
yozadi: «O‘lchamlar — bu ob’ektning shunday holatiki, ma’lum chegaralargacha o‘zgara
borib, aqalli berilgan alohida ob’ektnio‘zgartirsa ham, ammo uning tur, boshlang‘ich
sifatini o‘zgartirmaydi. Berilgan stol uzunliginig o‘zgarishi, uning kattaliginigina
o‘zgartiradi ammo uning mazmuni va sifatini o‘zgartirmaydi, stol stolligicha qolaveradi.
Masalan: lenta uzun, qisqa, keng yoki ingichka (tor bo‘lishi mumkin: sakragich esa uzun
yoki qisqa bo‘lishi mumkin va h.k. SHu 6ilan birga kuzatishlar va maxsus
tekshirishlarko‘rsatmokdaki,
maktabgacha
yoshdagi
bolalar
predmetlarning
kattaliklarini aniqlashda «katta-kichik», «ortiq-kam» so‘zlaridan foydalanishni afzal
ko‘radilar. Buning sababi, birinchidan, bolalarni predmetlarni alohida uzunliklarini
(uzunligi,kengligi, balandligi, differensiallashtira olmasliklari, ular orasida o‘lchamlik
munosabatlarini o‘rnata olmasliklari va ularning har birini.,so‘zlar bilan aniqlay
olmasliklari, ikkinchidan, o‘zlari ko‘pincha kattalikning aniq ta’rifi o‘rniga juda umumiy
bo‘lgan katta-kichiklik terminlarini ishlatadilar.
Katta — kichikligi turlicha bo‘lgan narsalarni bolalar ilk yoshligidanoq ajratib olishi mumkin. Bu
yoshidagi bolalar «katta» va «kichik» degan tushunchalarni o‘zlashtirib oladilar, lekin katta
kichiklikning boshqa belgilarini hali ajrata olmaydilar. «Katta» yoki «kichik» degan umumiy nom
ostida narsalarning eni, uzunligi, balandligi, qalinligiga tegishli bo‘lgan barcha narsa tushiniladi.
Masalan, bir sharoitda bola bir necha karobka ichidan bittasini eng uzun deb olsa, boshqa
sharoitda ham, karobka bu gal boshqalariga qaraganda baland bo‘lsada, uni «uzun» deb
atayveradi.
SHunday qilib, narsalar turli o‘lchamlarini ajratishda bolalar qiynaladilar. Bolalar sonlarni
taqqoslash
mobaynida
katta-kichikhaqidagi
tushunchalarni
oson
o‘zlashtiradilar.
Katta
maktabgacha yoshdagi bolalar aniq narsalarni taqqoslab, ularning o‘lchamlarini ajratishlari
mumkin, lekin bu har bir narsaning o‘lchamnni alohida holda ajrata olmaydilar. M: bolalar
narsaning yuqori tekisligini ko‘pincha undan balandligi debbiladilar, uzunligi o‘rniga esa odatda
narsa balandligini yoki uning enini ko‘rsatadilar.
Bolalarga shartli o‘lchovlarni o‘rgatishdan
oldin o‘lchovning aniq chiqishiga yordam
beradigan quyidagi qoidalarni tushintirish
lozim:
1. Hap doim o‘lchovni eng chekkadan boshlash kerakligi haqida.
2. O‘lchovning oxirini belgilab qo‘yish kerakligi haqida.
3. Predmetning uzunligini o‘lchash vaqtida o‘lchov chapdan o‘nga qarab, eni bilan
bo‘yini o‘lchagan vaqt o‘lchov yuqoridan pastga qapab olinishi haqida.
4. Keyingi o‘lchovni oxirgi belgi qo‘yilgan joydan boshlash kerakligi haqida.
5. O‘lchov olayotgan vaqtda albatta uning sonini sanash kerakligi haqida.
Bolalarni
uzinlikni
o‘lchashga
o‘rgatish
vaqtida
o‘lchovni
soniga
qarab,
lentachalarning uzunligini o‘lchash yoki chiziqchalarda ramka chizishni taklif qilinadi.
Ta’lim berish natijasida (bola):
1. O‘lchash, bolaga o‘lchanayotgan ob’ekt haqida aniq bilim beradi.
2. O‘lchashlarning soni uning katta-kichikligiga bog‘liq bo‘ladi.
3. O‘lchashlarning soni va ularning o‘lchami o‘rtasida funksion bog‘liq
borligini ko‘rsatadi.
SHunday qilib bolalarning shartli o‘lchov haqidagi bilimlari ularning umumiy
o‘lchov haqidagi bilimlarini kengaytirishga olib keladi
Do'stlaringiz bilan baham: |
