Malakasini oshirish instituti tabiat bilan tanishtirish

O’simliklar hayotidagi o’zgarishlar. 
Mart oyida dalalar «ko’klam libosini 
kiyadi». Boychechak, chuchmoma, sovrinjon, gunafshalar ochila boshlaydi. 
Yovvoyi ildizli o’simliklar, lolalarning ko’pgina turlari, giatsintlar, har turli nartsislar 
barg chiqara boshlaydi. 
Toshkentning tepalik va yon bag’irlari ertangi gulsapsar, lola, nilufar singari gullar 
bilan qoplanadi. Bu gullar ko’p yil yashasa ham, yog’ingarchilikdan keyingina 
gullaydi. Yozda ularning tanalari quriydi, yer ostida esa ildizlari saqlanib qoladi. 
Ochiq va baland joylarda oq qaldirmoq, boychechak, itgunafsha, qoqio’t, 
kapalakgul, gunafsha, bo’tako’z singari bir yillik o’simliklar ham gullaydi. 
Daraxtlar shira chiqara boshlaydi. Qor erishi bilan daraxt ildizlari yerdagi 
namlikni o’ziga tortadi. O’simlik to’qimalari suvga to’ladi, suv olish bilan birga 
ozuqa moddasi bo’lgan uglevodni ham oladi. Uglevod barg to’qimalari orqali ildizga 
borib, kunlar isiy boshlashi bilan ildizdan kurtakka qarab yo’naladi. Kurtak bo’rtadi 
va ochiladi. Ozuqaning shunday harakati orqali o’simlik «uyg’onadi». Suvning 
ildizdan daraxtga ta’siri shox-shabba orqali bo’ladi, yozda suv shoxlar orqali ildizga 
boradi va parlanadi. 
Mart oyida qo’ziqorinlar paydo bo’ladi. Ular O’zbekiston sharoitida uch haftagina 
o’sadilar, biroq seryomg’ir bahorda qo’ziqorinlar aprelь-may oylarida ham o’sishni 
davom ettiradi. 
Mart oyida ko’lmak suvlarda lempa, elodeya qo’ytikan perolistnik va boshqa suv 
o’simliklari o’sadi. Aprelь oyida deyarli barcha daraxtlar barg chiqaradi. Eman va 
shumtol singari daraxtlar hamma daraxtlardan keyin ko’karadi. 
Yog’ochli daraxtlar gullay boshlaydi, yong’oq, eman, tol singari daraxtlar gulto’da 
chiqara boshlaydilar, zarang daraxtining gullari kul rang va ko’k-sariq tusda bo’ladi, 
shumtol daraxtida esa mayda gul kosalari ichida o’tiradi, akatsiyada — cho’p 
shaklidagi oq, xushbo’y gullar ochiladi, gledichiya daraxtida, ko’rimsiz, mayda sariq 
gulchalar paydo bo’ladi. 
Aprelь oyida nastarin, jasmin singari buta o’simliklari gullaydi. 
Daraxtlarning uyg’onishi ob-havoning isishiga bog’liq bo’ladi. 

---

66 
Martning oxiri va aprelь oyining birinchi yarmida danakli o’simliklardan birinchi 
bo’lib: shaftoli, olcha, tog’olcha, olxo’ri gullaydi. Keyinchalik aprelь oyining 
yarmida mevasining ichida urug’i bo’lgan daraxtlardan: olma, nok, behi gullaydi. 
Bahorda harorat bir me’yorda ko’tarilganda danakli daraxtlar bilan urug’
 
daraxtlarning gullashi deyarli oldinma-ketin, ayrim hollarda esa, bir vaqtning o’zida 
gullaydi. 
O’rik, shaftoli singari daraxtlar avval gullab, keyin barg chiqaradi. Olcha, 
tog’olcha, olma, nok, olxo’ri, behi singari daraxtlar esa avval barg chiqarib, keyin 
gullaydi. Ob-havo sharoitining qulay kelishi daraxtlarning ko’plab gullashiga imkon 
beradi va hosildorlikni oshiradi. 
Bolalar bilan gullarning har turli rangi va tuzilishi bilan tanishtirish maqsadida 
mevali boqqa ekskursiyalar o’tkaziladi. Bolalar o’rik, shaftoli, olcha daraxtlarining 
gullarini hajmiga, barglarining rangiga qarab tezda ajrata olib, eslarida saqlab qolish 
imkoniyatiga ega bo’ladilar. 
Ana shu vaqtda sahrolarda lolaqizg’aldoq va lolalar chamandek ochiladi. 
Aprelь oyining oxirida va ko’pincha may oyining boshlarida jiyda daraxti 
kumushsimon barglar bilan qoplanadi. U kuchli xushbo’y hid taratuvchi sariq gullar 
chiqaradi. 
May oyida buldonej, uzum, jiyda gullaydi, olcha, gilos, qulupnay pishadi. Suv 
havzalarida mayda suv o’simliklarining ko’payishi davom etadi va suv yashil yoki 
sariq tusga kiradi.