Malaka ishi Мавзу: “Ingliz tilini òrgatishda tinglab tushunish metodikasini qòllash

3.O'qituvchilarning qarashlari orqali yosh o'quvchilarni tinglashni o'rganishdagi qiyinchiliklar

1- O'quvchilarning tinglash qobiliyatini o'rganishdagi qiyinchiliklar qay darajada o'qituvchilar nuqtai nazaridan?

2- Dinamik uchun tinglash qobiliyatini o'rganishdagi qiyinchiliklar qay darajada o'qituvchilar nuqtai nazaridan?

3- O'qishni tinglash qobiliyatining qiyinchiliklari tarkibda qay darajada o'qituvchilar nuqtai nazaridan?

4 - statistik jihatdan muhim farqlar bormi (a ≤ 0,05) o'qituvchilarning jinsiga qarab savollarni o'rganishdagi javoblari? (erkak - ayol)

5 - Ular orasida statistik ahamiyatga ega bo'lgan farqlar bormi (a ≤ 0,05) o'qituvchilar o'rganish tufayli so'rovnomalarni o'rganishdagi qiyinchiliklarga javob berish tajribalar? Tadqiqot gipotezalari

1- statistik jihatdan ahamiyatli farqlar yo'q (a 0,05) o'qituvchilarning jinsiga qarab savollarni o'rganishdagi javoblari? (erkak - ayol) 2-O'qituvchilar orasida statistik jihatdan muhim farqlar yo'q (a α 0,05) Yil davomida tajriba tufayli anketani o'rganishdagi javoblar? Tadqiqot maqsadi Tadqiqot quyidagi maqsadlarga erishishga qaratilgan:

1. 
   O'qishni tinglashda qiyinchiliklarni o'rganish o'qituvchilar nuqtai nazaridan o'quvchilar.
   
2. 
   2- O'qish qobiliyatini tinglashda qiyinchiliklar qay darajada ekanligini aniqlash o'qituvchi nuqtai nazarlari orqali ma'ruzachi.
   
3. 
   3- O'qishni tinglashda qiyinchiliklarni o'rganish o'qituvchilar nuqtai nazaridan mazmun.
   

22

4 - Ular orasida statistik ahamiyatli farqlar mavjudligini aniqlash o'qituvchilarning jinsiga qarab o'rganishdagi qiyinchiliklar to'g'risidagi savolnomaga javoblar. (erkak - ayol)

5 - Ular orasida statistik ahamiyatga ega bo'lgan farqlar mavjudligini aniqlash o'qituvchilar tajriba tufayli o'rganishdagi qiyinchiliklar bo'yicha so'rovnomada javob berish yillar. Tadqiqotning ahamiyati

1. 
   Ushbu tadqiqot o'qituvchilarga tinglashni o'rgatishdagi qiyinchiliklarni bilishga yordam beradi mahorat.
   
2. 
   Ushbu tadqiqot rahbarlarning o'quv kurslarini o'tkazishga bo'lgan qiziqishini kuchaytiradi o'qituvchilarning tinglash mahoratini oshirishlari uchun.
   Javoblarni tanlab o'rganish o'rtasidagi statistik jihatdan muhim farqlar tajriba yillari tufayli anketa. Beshinchi savol o'qituvchilar tajribasining ta'siri haqida savol beradi yosh o'quvchilar uchun tinglovchilarning tinglash mahoratini o'qituvchilar orqali o'rganishda qiyinchiliklar istiqbollari. Tadqiqot natijalari statistik ma'lumotlarga ega emas tajriba o'zgaruvchisi tufayli sezilarli farqlar. Bunga ishora qilish mumkin O'qituvchilar tajribasiga taxminan bir xil. Tavsiyalar Tadqiqot natijalariga ko'ra, tadqiqotchi buni taklif qildi quyidagi tavsiyalar: - O'qituvchilar o'quvchilarni tinglash bo'yicha ko'proq ko'rsatmalar berishadi. - O'qituvchilar sinf ichida ingliz tilidan foydalanishadi va shu tariqa o'quvchilar olishadi ingliz tilini tinglashga odatlangan. - Ta'lim vazirligi o'qituvchilar uchun qanday qilib o'qitishni tashkil qiladi tinglash strategiyalarini o'rgatish. - O'quv dasturlari dizaynerlari o'rnatishda tinglash mahoratini hisobga olishadi ingliz o'quv dasturining o'quv maqsadlari. - Tadqiqotchilar tinglashda qiyinchiliklar haqida ko'proq tadqiqotlar olib boradilar. - Tadqiqotchilar tinglash qiyinchiliklari echimlari to'g'risida ko'proq tadqiqotlar olib boradilar 23
   

- Ta'lim vazirligi ingliz klubini tashkil etish to'g'risida o'ylashi kerak

talabalar boshqalarni ko'ra oladigan maktablar, ayniqsa ona tilida so'zlashadiganlar shu maqsadda taklif etiladi.

1 Eshitishdagi muammolar

Tinglash - bu ikkinchi tilni o'rganishning ajralmas mahorati. Bu juda muhim bo'lsa-da,

tinglash bilan bog'liq muammolar yangi ko'rib chiqila boshlandi. Eshitishda muvaffaqiyat qozonish uchun muammolar haqida

ikkinchi tilda tinglash birinchi navbatda aniqlanishi kerak.

Ushbu sohada tadqiqotchilar tomonidan aniqlangan ELT-da tinglashning keng tarqalgan muammolarini ko'rib chiqsak, ko'rishimiz mumkin

ularni guruhlarga ajratish. Talabalar duch keladigan ushbu muammolarni aniqlash va ularning echimini topish juda muhimdir

bu muammolar. Goh (1999) ma'lumotlariga ko'ra tinglovchilarning tinglash tartibida eng ko'p uchraydigan muammolari

chastotalar eshitilganlarni tezda unutishadi, ular biladigan so'zlarni tan olmaydilar, xabarni tushunmaydilar

emas, balki mo'ljallangan xabarni, ma'noni o'ylash paytida keyingi qismni e'tiborsiz qoldirib, aqliy shakllanishiga imkon bermaydi

eshitilgan so'zlardan vakillik. Bundan tashqari, Goh diqqatni jamlash va etishmayotganlik muammosini ta'kidlaydi

matnning boshlanishi. Goh shuningdek, o'quvchilarning tinglashga bo'lgan munosabatlari to'g'risida ko'proq tadqiqotlar o'tkazishni taklif qiladi

muammolar va ular bu muammolarni qanday hal qilishlari.

24

Underwood (1989) asosiy muammolarni quyidagicha tartibga soladi:

x dinamiklar gapiradigan tezlikni boshqarishning etishmasligi,

x narsalarni takrorlashga qodir bo'lmaslik,

x tinglovchilarning cheklangan lug'ati,

x "signallarni" tan olmaslik

x talqin muammolari,

x konsentratsiya qila olmaslik,

x o'rganilgan odatlar.

Field tomonidan ta'kidlangan tinglashdagi muammolar quyidagilar: o'quvchilar bu so'zni bilishadi, ammo noto'g'ri tushunishadi. So'zning fonetik o'zgarishi ularni chalg'itadi. (qisqartirish, assimilyatsiya, elision, klitizatsiya, resyllabifikatsiya). O'quvchilar so'zni og'zaki versiyani emas, balki yozma ravishda biling. O'quvchilar so'zni bog'langan kishidan tutib olishda qiynaladilar dialog kabi nutq. Yiching (2005), ammo ba'zi to'siqlar tinglashda muammolarni keltirib chiqaradi, masalan, e'tiqod to'siqlari, materiallar to'siqlar, odatiy to'siqlar, ma'lumotlarga ishlov berish to'siqlari, ingliz tilini bilish to'siqlari, strategik to'siqlar va affektiv to'siqlar. U strategiyalarni ma'lumotga qo'shimcha yuk sifatida strategiyalarni faollashtirishni unutishni joriy etadi ishlov berish, strategiyaning murakkab tabiati tomonidan shubha ostiga olingan, to'g'ri bajarishda muammolarga duch kelgan strategiyalarni qo'llash va hatto strategiyani qo'llaganidan keyin matnni tushuna olmaslik. Tinglashda psixologik to'siqlar, tinglashda nutq tezligining ahamiyati haqida ko'proq gapiradi va uzoq tinglash faoliyati davomida tanaffuslar berish. Unga ko'ra, o'qituvchilar o'zlari haqida ko'proq ma'lumotga ega bo'lishlari kerak talabalarning tinglash muammolari va talabalarning faoliyatiga moslashish. Kurita shuningdek, ilg'or va past darajadagi o'quvchilar uchun imtihondan keyin tinglash uchun turli xil takliflarni beradi yaqinda o'tkazilgan tadqiqotlar. U, ayniqsa yosh o'quvchilar uchun diktatsiyani taklif qiladi, ammo bu tashvishlarni kamaytirishni foydali deb biladi ikkala o'quvchini yuqori darajada tinglashda.

25

XULOSA VA TAVSIYALAR

Ta’lim tizimi rivojining keyingi davrlarida ingliz tili o‘qitishning turli xil yangicha metodlari keng ko‘lamda qo‘llanilmoqda. Xorijiy tillarni o‘rgatishning kommunikativ asosining muhim xususiyatlaridan biri tilning strukturaviy, funksional va ijtimoiy jihatlariga tizimli yondashuvida namoyon bo‘ladi Yosh avlodni shakllantirishga, respublikaning jahon hamjamiyatiga yanada integratsiyalashuviga yo‘naltirilgan tizim yaratildi.Ta’lim tizimining barcha bosqichlarida chet tillarni uzluksiz o‘rganishni tashkil qilish, shuningdek, o‘qituvchilar malakasini oshirish hamda zamonaviy o‘quv-uslubiymateriallar bilan ta’minlash yanada takomillashtirilishini taqozo etadi. Zamonaviy pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda o‘qitishning ilg‘or uslublarini joriy etish yo‘li bilan, o‘sib kelayotgan yosh avlodni chet tillarga o‘qitish, shu tillarda erkin so‘zlasha oladigan mutaxassislarni tayyorlash tizimini tubdan takomillashtirish hamda buning negizida, ularning jahon sivilizatsiyasi yutuqlari hamda dunyo axborot resurslaridan keng ko‘lamda foydalanishlari, xalqaro hamkorlik va muloqotni rivojlantirishlari uchun shart-sharoit va imkoniyatlar yaratish maqsadida:respublikaning barcha hududida chet tillarni, asosan, ingliz tilini o‘rganish umumta’lim maktablarining birinchi sinflaridan o‘yin tarzidagi darslar va og‘zaki nutq darslari shaklida, ikkinchi sinfdan boshlab esa, alifbo, o‘qish va grammatikani o‘zlashtirishdan bosqichma-bosqich boshlanadi. Ushbu qarornining tasdiqlanishi bu biz yoshlar uchun ochib berilayotgan katta yo`l hisoblanadi.Kelajak avlod uchun esa juda kattadan katta imkoniyatlar ochib berilishidan dalolatdir. O’qituvchi tomonidan ta’lim jarayonini faollashtirish maqsadida yaratilgan shart-sharoit, tanlangan vositalarning samaradorligi bilan o‘lchanadi. Xullas, ingliz tili darslarida maktab o‘quvchilarining bilish faolligini oshirish yuzasidan olib borilgan ilmiy izlanishlarimiz quyidagi xulosalarga olib keldi:

26

1. Ingliz tili o‘qituvchisi o‘quvchilarning muayyan shart- sharoitlari darajasini bilsagina,ularning bilish faolligini oshirishga yerisha oladi. O‘quvchilarning grammatik qoidalarni o‘zlashtirib olishlari va o’z navbatida ularni og‘zaki nutqda qo‘llashlari, qoidalar yuzasidan muhokamalar o‘tkaza bilishlari, ijodiy xarakterdagi topshiriqlarni osonlikcha bajarishlari zarur.

2. O‘quvchilarning bilish faolligini oshirish o‘qituvchi tomonidan qator metodik omillarni ham ishga solishni taqozo yetadi. Ta’lim jarayoni faqat o‘qituvchi tomonidan boshqariladigan jarayon yemas, u o‘quvchilar faoliyati bilan ham chambarchas bog‘langan. O‘quvchining o‘z-o‘zini boshqarishi natijasida o‘quv jarayoni faollashadi.

3. Grammatik mavzularni zerikarli yo’l bilan emas balki interfaol o’yinlar asosida o’quvchilar ongiga muhrlash orqali. Ularni faollashtirish. Tanlagan mavzuim yuzasidan malaka ishini yozar ekanman, shu kungacha o‘qitishda asosan grammatika, o’quvchilarning so’z boyligini oshirish, o‘qish va matn tarjimasiga asosiy e’tibor qaratilgan edi. Bu asosda o‘qitish ko’plab qiyinchilliklar va o’z navbatida uzoq vaqt va sayf-harakatni talab etadi. An’anaviy o‘qitish uslubida odatda vazifalar turlicha emas, balki bir xillikni tadqaro etadi. Jumladan: matn asosida mashqlarni bajarish, matnni o‘qish, , yangi so‘zlarni yodlash, qayta so‘zlab berish va tarjima qilish Boshlang‘ich va Yuqori sinflarda ingliz tili darsini inteaktiv metodlardan foydalanib, interaktiv usullardan foydalanish, qisqa muddatda mavzuni tushunarli qilib tushuntirshda ko‘pgina ma’lumotlar oldim va ushbu metodlarni o‘rgandim. Xulosa o‘rnida shuni aytishim mumkinki, boshqa o‘qituvchilar bilan tajriba almashish, hamkasblarimga bilan tajrib almashishimga yordam berdi .Malaka ishini yozishim jarayonidagi ilm, meni mavzuga qiziqishimni ortirib ko’p izlanishlar olib borishga undadi.

27

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI

1. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012 yil 10 dekabrdagi «CHet tillarini o’rganish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi PQ-1875-sonli qarori.

2. Iriskulov A.T va boshqalar Kids‘ English pupil‘s book 2sinf –Toshkent O’zbekiston; 2014

3. Xoshimov O‘. Yoqubov I. Ingliz tili o‘qitish metodikasi. T., - 2003

4. “Методика – чет тили ўқитиш назарияси” фанидан. Бухоро – 2016

5. N. Q.Xatamov,M.N.Mirzayeva ingliz tili darsidan qollanadigan interfaol usullar uslubiy qo’llama Navoiy 2007

6. TEACHING SIMPLE PAST TENSE BY USING COOPERATIVE LEARNING (An Experimental Study at Second Grade of “MTs. Pembangunan UIN Jakarta”) Jakarta, June 1th 2010

7. Incredibly Useful Past Tense Teaching Activities Aug 23, 2019

8. Biggs, J. (1996). Enhancing teaching and learning through constructive alignment. Higher Education, 32, 347-364.

9. Celce-Murcia, M. (1998). Techniques and resources in teaching grammar. Oxford: Oxford University Press.

10. How to Teach the Simple Past Tense, English Grammar, English, Grammar

INTERNET MANBALARI 1. https://pdfs.semanticscholar.org/da57/911592a6cf37c6c13b0729a0cccdfeb729 2. https://link.springer.com/content/pdf/10.1186%2F2229-0443-1-4-120.pdf 3. https://eslflow.com/incredibly-useful-past-tense-teaching-activities.html 4. https://www.speechandlanguagekids.com/4-steps-to-teaching 5. https://www.usingenglish.com/articles/how-to-teach-past-simple-tense.html

28