Maktabgacha yoshdagi

Shakllarni joylashtirish bo‘yicha topshiriqlarni bajarish qarori

Doska №

Sinaluvchi ha-

rakatlari

Ko‘rsatilgan 

yordam turi

Topshiriqni baja-

rish vaqti

Bu metodika juda sodda bo‘lib 3 yoshdan katta bolalar-

ni tekshirishda foydalanish mumkin. Bolalar figuralarni o‘yin 

deb qabul qilib, bu topshiriqlarni qiziqib o‘ynaydilar.

---

417

Koss kubiklari

Bu metodika 1923-yilda S.S. Koss tomonidan taklif etilgan 

bo‘lib fazoda ish tutish, diqqat, ziyraklik, qurish-yasash xu-

susiyatlarini o‘rganishga mo‘ljallangan. Bu metodika D. Veks-

lerning (1939–1955) metodikasiga aqlni tekshirish subtesti 

sifatida kiritilgan.

Odatda bu metodni kattalarni tekshirishda qo‘llashadi, le-

kin bunday topshiriqlarni bolalar ham qiziqib o‘ynaydilar. 

Bolalar berilgan namunaga ko‘ra kubiklardan shakllar yasash-

lari kerak. Tajriba o‘tkazish uchun bir xil bo‘yalgan plastmassa 

yoki yog‘och kubiklar kerak bo‘ladi. Kubiklarning kattaligi 3x3 

sm, shakli va rangi har xil shakllar chizilgan 10 ta rasm zarur.

Sinaluvchi uchun ko‘rsatma: «Shunday shaklni to‘rtta kubik-

dan yasab ko‘r». Rasmning birinchi namunasi ko‘rsatiladi va 

sinaluvchi taklif etilgan shakllarni kubiklardan yasay boshlaydi.

Kubiklarni rasmning ustiga qo‘yib topshiriqni bajarish man 

etiladi. Vaqt hisobga olinadi. Topshiriqni bajarishning aniq-

ligiga va bajarilish vaqtiga bog‘liq ravishda miqdoriy baho 

qo‘yiladi. Bog‘cha yoshidagi va boshlang‘ich sinfdagi bolalar 

topshiriqni bajarishganda ozroq yordam berish lozim.

Agar bola qiy nalsa, 1–2 shaklni yasab ko‘rsatish mumkin. 

Bunda eksperimentator faqatgina yasab ko‘rsatmasdan, qurish 

prinsipini ham tushuntiradi. Shaklni yasab bo‘lgach eksperi-

mentator kubiklarni buzib tashlaydi va sinaluvchiga musta-

qil kubiklarni yasashini aytadi. Tadqiqot qarorida ko‘rsatilgan 

yordam va bajarilgan vaqti yo zib qo‘yiladi.

Link kubi

Bu metodika diqqat barqarorligini, ziyrakligini, hissiy reak-

siyani aniqlashga imkon beradi. Tajriba o‘tkazish uchun 3x3 sm 

kattalikda bir xil 27 ta kichik kubchalar kerak. Kichik kubcha-

larning tomonlari 3 xil (qizil, yashil, sariq) ranglarga bo‘yalgan 

bo‘ladi, ulardan tashqi tomonidan bir xil rangdagi katta kubik 

yasash mumkin bo‘lsin.

Bolaga bir xil rangli kub ko‘rsatiladi (masalan, qizil), so‘ngra 

buzib tashlab, xuddi shundayini yasash kerakligi aytiladi. Eks-

---

418

perimentator qo‘shimcha ravishda bolaga, agar u qizil tomoni-

ni ichkarida qoldirsa, unda qizil rang tashqari tomonda ye-

tishmasligi aytiladi. Topshiriqni bajarish vaqtida sinaluvchining 

ziyrakligiga, tez bajarishiga, hissiyotiga ahamiyat be riladi.

Maktabgacha yoshdagi bolalarni tadqiq qilishda bu metodi-

kalardan tashqari yana Shult jadvali bo‘yicha sonlarni izlash, 

xotirani o‘rganish, «Bavosita esda olib qolish metodikasi» 

(A.N. Leont ev, 1928), qismlardan rasm hosil qilish (A.N. Bern-

shteyn, 1911), klassifikatsiyalash, ortiqchasini o‘chirish (rasmli 

variant) kabilarni qo‘llash mumkin.