Maktabgacha yoshdagi

Nazorat savollari:

1. Bolalarning maktabga o‘tishlari ularning hayotida qan-

day o‘zgarishlarga sabab bo‘ladi? 

2. Maktabgacha yoshdagi bolalarni maktabga tayyorlashda 

ular ning qiziqishlaridan qanday foydalanish kerak? 

3. Olti yoshli bolaning maktabga psixik jihatdan tayyorligi 

qanday tekshiriladi?

---

434

MUAMMOLI PSIXOLOGIK MASALALAR

Maktabgacha (3–6 yosh) davri

1. 6 yoshli Nigoraning onasi shunday dedi: «Mening qizim 

menga uy ishlarida doimo yordam berishni xohlaydi. Men qay-

si ishga qo‘l urmay u darrov yordamga keladi. Lekin u ishim-

ni tez bitirib olishimga faqat xalal beradi xolos, keyin men uni 

o‘ynashga chiqarib yuborib, o‘zim uy ishlarini tezda bajarib 

olaman». 

Savol: Nigoraning onasi to‘g‘ri yo‘l tutyaptimi? Siz onaga 

qanday maslahat berar edingiz?

2. 5 yoshli Sanjar notinch oilada o‘syapti. Otasi, har kuni 

mast holda o‘g‘li oldida onasini haqorat qiladi, uradi. Bog‘chada 

rasm mashg‘ulotida Sanjar xunuk bir erkakning rasmini chizdi. 

Tarbiyachining: «Bu kim?», – degan savoliga: «Bezori…Aroq  

ichish yomon», – deb javob berdi.

Savol: Tarbiyachi Sanjar bilan ishlashda nimalarga e’tibor 

be rishi  kerak? 

3. Nuriddin to‘xtamasdan savol beraveradi: «Bu nima?», 

«Bu qanday mashina?», «O‘tirgan qanaqa odam?», «Nimaga 

shar qizil?» va hokazo. Javobni oxirigacha eshitmay ketib qola-

di, qaytib kelib yana savollar bera boshlaydi: «Fil kuchlimi, 

sherchi?», «Yomg‘ir qayerdan tushadi?» va h.k..

Savol: Qaysi yoshdagi bolalar bunday savollarni berishadi. 

Qanday hollarda savollar berishga ehtiyoj tug‘iladi? 

4. Maktabga tayyorlov guruhi bolalari o‘yin vaqtida bir-

birini itarishib bir bolani yiqitib yuborishdi. Natijada bolaning 

qo‘li qattiq og‘rib yig‘lab yubordi. Bu vaqtda tarbiyachi guruh-

da yo‘q edi.

Savol: Bunday vaqtda tarbiyachining birinchi qiladigan ishi 

nimadan iborat? Bunday vaziyatlarda tarbiyachiga qanday jazo 

qo‘llaniladi? Siz tarbiyachi bo‘lganingizda bolaning ota-onasi-

ga vaziyatni qanday tushuntirar edingiz?

5.  6 yoshli Madinaning onasi qizini kattalar suhbatiga quloq 

solib o‘tirishni yaxshi ko‘rishini sezib qoldi. Madina suhbatga 

goho aralashib ketar, boshqalardan eshitganlarini xursand hol-

da aytib berar edi. Onasi bu holatni ijobiy qarshilar edi.

---

435

Savol: Ona to‘g‘ri yo‘l tutyaptimi. Agar xato deb hisobla-

sangiz izohlab bering. Onaga qanday maslahat berar edingiz?

6. Anvar 4 yosh-u 5 oylik bog‘chada kunduzgi uyqu vaqti-

da to‘polon qiladi. Boshqa bolalarning uxlashiga xalal beradi. 

Karavotida tinch yota olmaydi. 

Savol: Siz Anvar bilan ishlashda qanday yo‘l tutar edingiz?

7.  Bolalar ota-onalar olib bergan o‘yinchoqlarni ichini kov-

lab, buzib tashlab yana yangisini olib berishni talab qilishadi. 

Ular ni urishishganida, nimadan yasalganini ko‘rmoqchi edim, 

deb o‘zlarini oqlashadi. 

Savol: Bolalardagi bunday holatni izohlab bering. Ulardagi 

asosiy motiv nimadan iborat? 

8. Ayrim ota-onalar, agar ularning farzandlari quloq sol-

masa, shunday deyishadi: «Buyoqqa kel, bo‘lmasam seni hozir 

bo‘bo‘ yeb qo‘yadi», «Ovqatingni yemasang doktor kelib sen-

ga ukol qiladi», «Quloq solmasang militsioner kelib olib ketib 

qoladi», «Ana olabo‘ji kelyapti» va h.k..

Savol: Bola tarbiyasida bunday usullardan foydalanish mum-

kinmi? Agar yo‘q bo‘lsa, nega? Xulosalaringizni tushuntirib bering.

9. Ayrim bolalar qorong‘iliqdan, sichqonlardan, biron 

narsa ning ustidan sakrab o‘tishdan, kasal bo‘lishdan va boshqa 

shu kabi narsalardan qo‘rqa boshlaydilar.

Savol: Nimaga bolalarda qo‘rquv paydo bo‘ladi? Psixologik 

tomondan asoslab bering.

10. Po‘lat maktabning tayyorlov guruhiga qatnaydi. Tarbi-

yachi ayrim paytlarda Po‘latni maqtaydi, lekin onasining ko‘ngli 

to‘lmaydi. Bola hamma narsani sekin, ishonchsizlik bilan ba-

jaradi. Onasi uni dangasalik qilyapti deb hisoblaydi. U o‘g‘liga 

o‘qishni va yozishni o‘rgatishni boshladi. U daftarlarga yozmoq-

da, agar yomon yozsa yoki xato qilsa, uni boshidan bajarishga 

majburlamoqda. Oxiri Po‘lat shunday dedi: «Men bilmayman, 

o‘xshamayapti, yaxshisi men o‘ynayman». Ona tushunmagan 

holda hayron bo‘ladi: «Qanchongacha o‘ynash mumkin? Balki 

uni ko‘proq maqtash kerakdir. Lekin nima uchun?»