Maktabgacha yoshdagi

diqqatning ko‘lami (hajmi) ham ancha kengayadi. Bola lar diqqa-

tining ko‘lami katta odamlarnikiga nisbatan hali ham juda tor 

bo‘ladi. Masalan, katta odamlar diqqatining ko‘lami ayni vaqt-

da 5–6 narsani (bir-biri bilan ma’naviy bog‘lanmagan harflar-

ni yoki raqamlarni) sig‘dira olsa, maktabgacha yoshdagi bolalar 

diqqati ning ko‘lami ayni bir vaqtda 1–2 narsanigina (kichik gu-

ruh bolalari 1 ta, o‘rta va katta guruh bolalari 2 ta) sig‘dira ola-

di. Kichik guruh bolalari diqqatlarini ikkita narsaga bo‘lishga 

harakat qilsalar ham, ammo buning uddasidan chiqa olmaydi-

lar. Masalan, 3 yoshli bolaga bir piyola suv olib ke lish buyuril-

sa, u albatta suv ni to‘kib-sochib olib keladi, bu  uning uquvsizli-

gi, bo‘shangligi yoki anqovligidan emas, balki o‘z diqqatini ayni 

bir vaqtda ikkita narsaga bo‘la olmas ligidandir. Bola o‘zining 

diqqatini yurib kelish bilan piyola dagi suvni to‘kmay, chayqaltir-

may olib kelishga bo‘la olmaydi. Shuning uchun bunday hollar-

da bolalarni uri shish mumkin emas.

Diqqat ko‘lamining kengligi aniq idrok qilish bi lan bog‘liq 

bo‘lgan xususiyatdir. Bu xususiyat ayniqsa bolalarning o‘qish 

faoliyatlari uchun zarur. Shuning uchun bolaning maktabga-

cha yoshidagi davrida barcha imkoniyatdardan keng foyda-

lanib, diqqatning bu xususiyatini rivojlantirishga jiddiy ahami-

yat berish lozim. Bunda, asosan ekskursiyalar, sahnalashtirilgan 

---

338

o‘yinlar, har sohaga doir rasmlar bilan o‘tkaziladigan suh-

batlar katta rol o‘ynaydi. Maktabdagi ta’lim jarayoni uchun 

zarur bo‘lgan ixti yoriy diqqat maktabgacha ta’limda didaktik 

mashg‘ulotlar, hiko yalar o‘qib berish davomida rivojlantiriladi. 

Maktabgacha yoshdagi bolalarning diqqati ko‘pincha ular-

ning qiziqish hamda hissiyotlari bilan bog‘liq bo‘lganligi sa-

babli konsentrlashgan, ya’ni bir narsaga qaratilgan bo‘ladi. Ana 

shuning uchun bu yoshdagi bolalarda diqqatning bo‘linuvchanlik 

xususiyati deyarli rivojlanmagan bo‘ladi. Maktabgacha yosh-

dagi bolalar diqqati bo‘linuvchanlik xususiyatining zaifligi va 

ko‘lamining torligi sababli ular ayrim narsalarni qayta-qayta 

idrok qilib, eslarida olib qolishga intiladilar. Masalan, maktab-

gacha yoshdagi bolalar, odatda, bir hikoyani qayta-qayta eshi-

taveradilar. Bu hodisaning sababi shundaki, bolalar diqqati-

ning ko‘lami hiko yaning syujetini va personajlarini birdaniga 

sig‘dira olmaydi. Shuning uchun ular hikoya va ertaklarni qay-

ta-qayta ayttirib eshi taveradilar.

Shunday qilib, bolaning maktabgacha yoshida 

gi davrida 

diqqat ancha tez rivojlanadi. Bu davrda asosan diqqatning ix-

tiyorsiz turi ortiqroq rivojla nadi. Lekin bolaning maktabgacha 

yoshida faoli yatlarining va xususan didaktik hamda mehnat 

mashg‘ulotlarining izchil tarzda ortib borishi ularda ixtiyo riy 

diqqatning rivojlani shiga olib keladi. Ma’lumki, maktabdagi 

ta’lim jarayoni ixtiyoriy diqqatsiz bir qadam ham siljiy olmay-

di. Shuning uchun maktab gachada turli majburiy mashg‘ulotlar 

orqali bolalarda ixtiyoriy diqqat va diqqatning asosiy xususiyat-

larini rivojlantirishga harakat qilish kerak. Diqqatning bun-

dan keyingi taraqqiyoti maktabdagi ta’lim jarayonlarida amal-

ga   oshiriladi.