Maktabgacha yoshdagi

Ongning tuzilishi va ta’riflari.
Ongning tuzilishi, uning muhim 
psixologik ta’riflari qanday? 
Ongning birinchi ta’rifi
nomining o‘zidayoq berilgan bo‘lib, ong 
– anglash demakdir. Kishining ongi tevarak-atrofni qurshab tur-
gan olam haqidagi bilimlar majmuasidan tashkil topadi. Ong ning 
tuzilishiga muhim bilish jarayonlari kiradi-ki, ular yorda mida 
odam o‘z bilimlarini doimo boyitib boradi. Bu jarayonlar qatori-
ga sezgi, idrok va xotirani, xayol va tafakkurni qo‘shish mumkin. 
Sezgilar va idrok yordamida sezgiga ta’sir etadigan hodi salarni 
bevosita aks ettirish natijasida inson ongida ayni chog‘da qan-
day aks etib turgan bo‘lsa, tashqi olamning xuddi shunday his-
siy tasviri hosil bo‘ladi. Xotira ongda o‘tmish obrazlarini qanday 
gavdalantirsa, xayol ehtiyoj obyekti bo‘lgan ammo hozirgi payt-
da yo‘q narsaning obrazini hosil qiladi. Tafakkur umumlashgan 
bilimlardan foydalanishni yoki masalani hal etishni ta’minlaydi. 
Aytib o‘tilgan psixik jarayonlardan birortasining buzilishi yoki 
izdan chiqishi ongning barbod bo‘lishiga olib keladi.
Ongning ikkinchi ta’rifi 
subyekt bilan obyekt o‘rtasidagi
aniq farqlanishda o‘z aksini topishi, ya’ni odam «men» degan 
tushuncha bilan «men emas» degan tushunchaga nima tegishli 

---

56
ekanligini bilib boradi. Subyekt faqat o‘zimning fikrimdir, «men 
emas» degan tushuncha bilan atrofdagilarning obyekt ekanligini 
anglaydi. Odam o‘ziga, xulq-atvoriga, harakatlariga ongli ravish-
da baho beradi. «Men»ning «men emas»dan ajratilishi har bir 
kishining bolaligida boshidan kechirgan yo‘li bo‘lib, o‘zini-o‘zi 
anglash jarayonida yuz beradi.
Ongning uchinchi ta’rifi
odamning maqsadni ko‘zlovchi faoli-
yatidir. Faoliyat maqsadlarini yaratish ongning funksiyasiga kira-
di. Bunda faoliyat motivlari yuzaga keladi va chamalab chiqiladi, 
irodaviy qarorlar qabul qilinadi, harakatlarni bajarishning qanday 
borishi hisobga olinadi, tegishli tuzatishlar kiritiladi. Kishi tabiat 
tomonidan berilgan narsaning formasini o‘zgartirish bilan chek-
lanmaydi balki o‘zining ongli maqsadini ham amalga oshiradi, 
bu maqsad qonun sifatida kishining ish usulini va bu ishning xa-
rakterini belgilab beradi va kishi o‘z irodasini ana shu maqsadga 
bo‘ysundiradi. Kasallik oqibatida yuz bergan har qanday buzi-
lishga ongning buzilganligi deb qaraladi.