Маktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanishi va ta’lim tarbiyasi

Har bir darsning muvaffakiyati ko‘p jixatdan mashgulotni to‘gri tashkil kilishga boglikdir. Bu davrda sinfning tayyorgarligini sinchiklab kuzatish, bolalarni darsni tinglashga ruxiy jixatdan tayyor ekanliklarini o‘rganish darkor. Shundan so‘ng, maxoratli pedagog fursatni ko‘ldan bermay, shogirdlari dikkatni chalgitmay, darsning asosiy kismini boshlab yuboradilar, chunki sinf o‘kuvchilarini tezlik bilan mashgulotga faol kirishishlarini ta’minlash lozim. Dars yangi materialni bayon kilishga karatilgan bo‘lsa, dars mavzusi e’lon kilinadi. Rejada mo‘ljallangan o‘kuv materiali o‘tib bo‘lingach, u albatta yakunlanishi, xulosalar chikarilishi kerak.

• 
  Har bir darsning muvaffakiyati ko‘p jixatdan mashgulotni to‘gri tashkil kilishga boglikdir. Bu davrda sinfning tayyorgarligini sinchiklab kuzatish, bolalarni darsni tinglashga ruxiy jixatdan tayyor ekanliklarini o‘rganish darkor. Shundan so‘ng, maxoratli pedagog fursatni ko‘ldan bermay, shogirdlari dikkatni chalgitmay, darsning asosiy kismini boshlab yuboradilar, chunki sinf o‘kuvchilarini tezlik bilan mashgulotga faol kirishishlarini ta’minlash lozim. Dars yangi materialni bayon kilishga karatilgan bo‘lsa, dars mavzusi e’lon kilinadi. Rejada mo‘ljallangan o‘kuv materiali o‘tib bo‘lingach, u albatta yakunlanishi, xulosalar chikarilishi kerak.
  
• 
  Dars o‘kituvchi va o‘kuvchining ijodiy hamkorligiga asoslanishi lozim. Shundagina o‘kuvchilar mustakil erkin fikrlay oladilar, irodalari tarbiyalanadi. Nutk madaniyati rivojlanadi. Muammoli vaziyat izlanishlar orkali o‘z yo‘lini topa oladilar.
  
• 
  O‘kuv mashgulotlarining sinfdagi shakli darsdan tashkari yana ko‘shimcha kator ta’lim shakllari mavjud, bo‘lib, bular amaliy-tajriba mashgulotlar, ko‘shimcha darslar, fakultativlar, ekskursiya kabilardir.
  

Oliy ta’lim tizimida ma’ruza o‘kuv jarayonining ham usuli, ham shakli hisoblanib, u talabalarga fan asoslarini ogzaki, uzviy va muntazam singdirishga xizmat kiladi. Ma’ruza tufayli talaba shu fanning moxiyatini tushunib boradi hamda ularni erkin fikrlashga, fan ustida o‘ylashga majbur etadi. Shu sababli ma’ruza ilmiy tafakkurni rivojlantirishning o‘ziga xos maktabiga aylanadi. Ma’ruzani shunday o‘kish lozimki, uning ta’sirida talabalarda shu fanga uning vazifa va kelajagiga nisbatan turli karashlar, ilmiy e’tikod, goya va milliy mafkura asoslari shakllansin. Buning uchun o‘kituvchi har bir ma’ruzaning mazmunini fandagi yangiliklar bilan boyitishi va tanlay bilishi lozim. Ma’ruza ijobiy hamkorlikka tayanib tashkil kilingandagina samarali natija beradi. Buning uchun ma’ruza jarayonida ham ta’limiy, ham tarbiyaviy vazifalarni samarali amalga oshirish yo‘llardan biri – o‘kituvchi bilan talabalar o‘rtasida do‘stona, faol munosabatlarni tiklab olinishdan iborat.

• 
  Oliy ta’lim tizimida ma’ruza o‘kuv jarayonining ham usuli, ham shakli hisoblanib, u talabalarga fan asoslarini ogzaki, uzviy va muntazam singdirishga xizmat kiladi. Ma’ruza tufayli talaba shu fanning moxiyatini tushunib boradi hamda ularni erkin fikrlashga, fan ustida o‘ylashga majbur etadi. Shu sababli ma’ruza ilmiy tafakkurni rivojlantirishning o‘ziga xos maktabiga aylanadi. Ma’ruzani shunday o‘kish lozimki, uning ta’sirida talabalarda shu fanga uning vazifa va kelajagiga nisbatan turli karashlar, ilmiy e’tikod, goya va milliy mafkura asoslari shakllansin. Buning uchun o‘kituvchi har bir ma’ruzaning mazmunini fandagi yangiliklar bilan boyitishi va tanlay bilishi lozim. Ma’ruza ijobiy hamkorlikka tayanib tashkil kilingandagina samarali natija beradi. Buning uchun ma’ruza jarayonida ham ta’limiy, ham tarbiyaviy vazifalarni samarali amalga oshirish yo‘llardan biri – o‘kituvchi bilan talabalar o‘rtasida do‘stona, faol munosabatlarni tiklab olinishdan iborat.
  

ADABIYOTLAR

• 
   1. Tursunov I.,Nishonaliyev U. Pedagogika kursi.T.1996.
  
• 
  2. Munavvarov A.K. Pedagogika. ”O‘kituvchi”. 1996.
  
• 
  3. O‘zbekiston Respublikasi “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”. T. 1997.
  
• 
  4. Pedagogika. O‘kuv ko‘llanma. T. 1996.