Maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

6-semestr

1-mavzu

Orfografiya o`rganish metodikasi

(ma’ruza-2 soat)
1.1. Ma’ruzani olib borish texnoiogiyasi

O`quv soati – 2 soat	Talabalar soni: 50 ta
O`quv mashgulot shakli	Axborotli ma’ruza.
Ma’ruza rejasi	1. Orfografik malaka. 2. Imlo qoidalari ustida ishlash. 3. Imloviy mashqlar.
O`quv mashg`ulotining maqsadi Talabalarga orfagrafika malaka ustida ishlash orqali tafakkurini o`stirish, to`g`ri yozish malakalarini shakllashtirish.
Pedagogik natijalar:	O`quv faoliyat natijalari:
Orfografik malaka.	Orfografik malaka maxsus nutq malakasidir. Turli yozuv - maxsus nutq faoliyati; yozuvning har bir vaqti murakkab harakat bo`lib, uning asosida nutq yotadi. Orfografik malaka nutq faoliyatining komponenti sifatida gapni sintaktik tomondan to`g`ri tuzish, so`zni uslubiy aniq qo`llashni ham o`z ichiga oladi.
Imlo qoidalari ustida ishlash.	O`quvchilarda to`g`ri yozuv malakasini shakllantirish grammatik nazariyani va imlo qoidasini o`zlashtirishga asoslanadi. Imlo qoidalari bir so`znigina emas, balki umumiylik mavjud bo`lgan butun so`zlar imlosining yozilishini tartibga soladi. Bu xususiyati bilan u qoida xat yozuvchini har bir so`zni yodda saqlash, xotirlashdan qutqaradi va qoidaga amal qilib, belgilangan qoidaga muvofiq butun so`zlar guruhini yozish imkonini yaratadi.
Imloviy mashqlar.	Orfografik malaka ongli nutq faoliyatining avtomatlashgan komponentidir. Faoliyat avtomatlashishi uchun uzoq vaqt davomida maqsadga qaratilgan mashqlar bajarib boriladi.
O`qitish vositalari	O`UM, ma’ruza matni, doska, bo`r, latta.
O`qitish usullari	Axborotli ma’ruza, bliss-so`rov, klaster usuli. Aqliy hujum.
O`qitish shakllari	Frontal, kollektiv usulda.
O`qitish sharoiti	Texnik vositalar bilan ta’minlangan,guruhlarda ishlash usulini qo`llash mumkin bo`lgan auditoriya.
Monitoring va baholash	Og`zaki savollar, bliss-so`rov

“Orfografiya o`rganish metodikasi” haqida tushuncha berish mavzusining texnologik xaritasi.

Ish bosqichlari	O`qituvchi faoliyatining mazmuni	Tinglovchi faoliyatining Mazmuni
1-bosqich. Mavzuga kirish. (10-minut)	1.1. O`quv mashg`uloti mavzusi, 4 savollarni va o`quv faoliyati natijalarini aytadi. 1.2. Aqliy hujum usulida mavzu bo`yicha ma’lum bo`lgan tushunchalarni faollashtiradi. 1.3. Mavzuni jonlantirish uchun savollar beradi.(1- ilova)	Tinglaydilar. Savollarga javob beradilar. Savollarga javob beradilar.
2 -bosqich. Asosiy bo`lim. (60 - minut)	2.1. Birinchi savol yuzasidan mini ma’ruza qiladilar. 2.2. Ma’ruza rejasining ikkinchi savoliga tushunchalar aytiladi. 2.3. Rejaning uchinchi savoli yuzasidan ma’lumotlar beriladi. 2.4. Rejaning to`rtinchi savoli yuzasidan ma’lumotlar beriladi 2.5. Talabalar ishtirokida ular yana bir bor takrorlanadi.	Tinglaydilar. Savollarga javob beradilar, klaster usulida bajaradilar. O`UMga qaraydilar Har bir tayanch tushuncha va iboralarni muhokama qiladilar va INSERT jadvalini to`ldiradilar
3-bosqich. Yakunlovchi. (10 - minut)	3.1 Mashg`ulot bo` yicha yakunlovch xulosalar qiladi. Mavzu bo`yicha olingan bilimlarni qayerda ishlatish mumkinligini ma’lum qiladi. 3.2. Mavzuni chuqurroq o`zlashtirish uchun adabiyotlar ro`yxatini beradi. 3.3. Fan bo`yicha barcha mavzular o`tib bo`linganligi aytilib, oraliq nazoratga tayyorlanib kelish topshiriladi.	Savollarni beradilar. Yozib oladilar. O`UMga qaraydilar.

Tayanch iboralar imlo, imloviy malaka, imloviy mashqlar, ko`chirib yozuv, diktant, ta’limiy diktant, tekshiruv diktant, gramma Orfografik tahlil, leksik-Orfografik tahlil, kompleks mashqlar.

1. Orfografik malaka.
O`qituvchi orfografik malakaning psixologik tabiatidan kelib chiqib, kichik yoshdagi o`quvchilarda imloga oid malakani shakllantirish ustida ishlash metodikasini belgilaydi.
Orfografik malaka maxsus nutq malakasidir. To`g`ri yozuv - maxsus nutq faoliyati; yozuvning har bir vaqti murakkab harakat bo`lib, uning asosida nutq yotadi. Orfografik malaka nutq faoliyatining komponenti sifatida gapni sintaktik tomondan to`g`ri tuzish, so`zni uslubiy aniq qo`llashni ham o`z ichiga oladi.
¹ Orfografik malaka murakkab malaka bo`lib, uzoq davom etadigan mashqlar jarayonida yaratiladi va so`zni fonetik tomondan tahlil qilish, uning morfemik taqibini aniqlash ko`nikmasi kabilarga asoslanadi. Psixologiya malakani avtomatik harakat, ya’ni mashqlar natijasida asta-sekin avtomatlashgan ongli harakat deb belgilaydi. Avtomatlashish o`rganilgan Orfografik qoidaning oson-qiyinligiga bog`liq. Orfografik malaka o`z tabiati bilan avtomatik hisoblanmaydi. Malaka asosiga qo`yilgan ko`nikma mustahkamlanadi, takomillashadi, yaxshilanadi (harakat tezlashadi, aniq-to`g`ri bo`la boshlaydi, ishonarli va tejamli bajariladi); shuning bilan birga, faoliyatning strukturasi qayta quriladi: mayda birlik bilan ishlash kengroq, butun, qo`shilgan birliklar bilan ishlashga o`tadi (masalan, so`zni harflab ko`chirish, bo`g`inlab ko`chirish bilan, keyin so`zni yaxlit ko`chirish bilan, so`ngra u gapni ko`chirish bilan almashadi.) Bir imlo malakasi avtomatlashadi, imloga oid boshqa hodisa o`rganiladi va asta-sekin so`zni to`g`ri yozish malakasi hosil bo`ladi. Umuman olganda, yozuv murakkab harakat sifatida ongli jarayonligicha qoladi.
Turli yozuv malakasining shakllanishi uchun o`quvchidan fikrlash faoliyati talab etiladi. Biror to`g`ri yozuv hodisasini o`zlashtirish uchun o`quv va yodda saqlashgina emas, balki analiz va sintez ham tadbiq etiladi. Bunda grammatik va Orfografik hodisalarning o`xshash va farqli tomonlarini aniqlash uchun taqqoslash usulidan foydalanish hamda so`z va so`z shakllarini ma’lum grammatik yoki grafik guruhlarga ajratish, muayyan sistemaga solish, tushuntirish va isbotlash mashqlaridan foydalanish muhim rol o`ynaydi.
Shunday qilib, orfografiyani o`rgatishda, grammatikani o`rgatish kabi, o`quvchilarning analitik-sintetik faoliyatini asta takomillashtira borish talab etiladi.