Maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

O`quvchilar inshosini tahlil qilish. Nutq o`stirish metodikasida o`quvchilar inshosi uchun baho me’yori muhim masala hisoblanadi. Tabiiyki, bunda yuqorida bayon etilgan asosiy talablarga rioya qilinadi.
O`quvchilar inshosini baholashda quyidagilar hisobga olinadi:
1. Insho mavzusining yoritilishi (mazmun mavzuga mosmi, yetarli yoritilganmi?). Mazmun haqiqatga mos keladimi?
2. Reja, kompozistiya, izchillik (reja to`g`ri tuzilganmi, materialni bayon qilish tartibi rejaga mos keladimi, mazmunda takror yo`qmi, zarur o`rinlar tushib qolmaganmi, izchillik buzilmaganmi?). Asosiy fikr aniqmi, xulosa chiqarilganmi?
3. Janri, uslubi (hikoya tarzidagi matnda tasviriy va muhokama elementlari bormi; uslubda xatoga yo`l qo`yilmaganmi; insho mavzusi va vaziyatni yoritish vazifasini janr va uslub oqlay oladimi? Badiiylik elementlari bormi?)
4. Insho hajmi (so`z, gap soni; lakonizm yoki ko`p so`zlilik).
5. Leksika (so`zlardan to`g`ri foydalanish, sinonim, antonim,
frazeologizmlardan foydalanish).
6. Sintaksis (gapning hajmi, sintaktik konstrukstiyalarning bir xil yoki har xilligi, murakkab konstrukstiyalar bormi?).
7. Imloviy va punktuatstion savodxonlik, xatolar xarakteri (qo`pol va juz’iy xatolar).
8. Husnixat, tashqi tomondan shakllantirish (hoshiyaga, xat boshidan yozishga, sarlavhani to`g`ri joylashtirishga rioya qilish).
O`quvchilar inshosiga qo`yilgan bunday talablar uni baholashga bir xilda yondashishga imkon beradi.


Nazorat savollari va topshiriqlari.
1. DTS da 3-sinf o`quvchilarining yozma ishlariga qanaqa talablar qo`yilgan?
2. 4-sinfda-chi?
3. Bayon va inshoning farqli va o`xshash tomonlari bormi?
4. Nechanchi sinfdan boshlab, o`quvchilar mustaqil mustaqil ravishda yozma ishlarni bajarishadi?
5. Kuzatuv asosida qanaqa mavzular bo`yicha insho yozish mumkin?
6. Alohida syujet asosida insho yozish deganda nimani tushunasiz?
7. Boshlang`ich sinf o`quvchilari ijodiy inshoni nechanchi sinfdan boshlab yoza boshlaydilar?