Maktabgacha tarbiya yoshi davrida guruhiy psixokorreksion ishlarni tashkil qilish



Download 308,9 Kb.
Pdf ko'rish
bet14/22
Sana18.02.2021
Hajmi308,9 Kb.
#59220
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   22
Bog'liq
maktabgacha tarbiya yoshi davrida guruhiy psixokorreksion ishlarni tashkil qilish

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 

16

II.Bob.Maktabgacha tarbiya yoshida rivojlantiruvchi va psixokorreksion ishlarni 



tashkil etish 

Psixologik  ishlar  majmuasi  ukuvchilarni  maktab,  kollej  va  litseylarda  ukitish 

davomida  psixologik-pedagogik  jixatdan  chukurrok  urganishga  yunaltirilgan  bulib,  ularning 

individual  xususiyatlarini,  ta’lim  va  tarbiyasidagi  nuksonlarining  sababini  aniklashga 

muljallangandir. Diagnostik va korreksion ishlar guruxiy yoki yakka tartibda (individual tarzda) 

utkaziladi.  Bu  asnoda  amaliy  psixolog  kuyidagi  yakkol  vazifalarni  bajaradi:-  Yosh  davr 

tarakkiyotining  muayyan  mezonlariga  muvofiqligini  aniklash  maqsadida  psixolog  bolalar, 

ukuvchilar, maxsus maktab va bilim yurti tinglovchilarini, oliy ukuv yurti talabalarini psixologik 

tekshiruvdan  utkazadi,  ularning  kamolot  darajalarini  belgilaydi.  ukituvchilarning  kasbiy 

yarokligi  va  layokatini  diagnostika  kiladi,  ularning  shaxs  xislatlari,  irodaviy  sifatlari,  xis-

tuygulari, uz-uzini boshqarish imkoniyati, intellektual (akliy) darajasi va pedagogik kobiliyatini 

tekshiradi; 




 

17

Psixolog ukuvchilar va talabalarning psixologik xususiyatlari, ularning kizikish, mayl, ilk 



iktidorligi  kabilarni  urganadi,  ularga  yakkaxol  (individual)  munosabat  va  yondashishni  yulga 

kuyadi,  mutaxassis  va  yetuk  shaxs  sifatida  shakllanishiga  muayyan  yordam  kursatadi,  trening 

(maxsus  mashk)  utkazadi.  Maktabgacha  yoshdagi  bolalar,  ukuvchilar,  xunar-kasb  bilim  yurti 

tinglovchilari,  yangi  tipdagi  maktab  ukuvchilari,  oliy  ukuv  yurti  talablarida  uchraydigan  ukuv 

malakalari  va  ko’nikmalarini  egallashdagi  nuksonlar,  xulyo-atvordagi  kamchiliklar,  akliy 

tarakkiyot va shaxs fazilatlaridagi buzilishlar sabablarini diagnostika kiladi. Bolalarning voyaga 

yetgan  odamlar  va  uz  tengkurlari  (tengdoshlari)  bilan  muomalasi  xususiyatini  tekshiradi. 

Ularning  etnokiyofasi  va  etnomadaniyati  xususiyatini  hisobga  olgan  holda  psixofiziologik 

metodikalarni  muayyan  sharoitga  moslashtiradi  (adaptatsiyalashtiradi).  Boshqa  soxaning 

mutaxassislari  bilan  birgalikda  ruxiy  rivojlanishdagi  nuksonlar  xilma-xilligini  hisobga  olib, 

tabakalashgan differensial diagnostikani amalga oshiriladi; 

-Nuksonlarning tibbiy va defektologik tabiatni aniklaydi; 

-Deviant  (konunbuzarlik)  aksil  ijtimoiy  xulk-atvor  sabablari  va  ularning  shakllarini 

belgilaydi; 

-Giyoxvandlik,  taksikomanlik,  alkogolizm,  ugirlik,  daydilikning  ijtimoiy-psixologik 

ildizlarini tekshiradi, ularning omillarini taxlil kiladi va boshqalar. 

-Raxbar  kadrlar  va  ukituvchilarning  kasbga  yarokliligini  ilmiy  asosda  tekshirish  va  anik 

tavsiyanomalar ishlab chiqish. 

-Oliy maktab xodimlari sinov (adaptatsiya) muddatini (stajer, yosh mutaxassis, ukituvchi, 

aspirant va boshqalarni) urganish va amaliy kursatmalar berish. 

-Ish  yuritish,  saylov,  saralash,  tanlov,  kabul  bo’yicha  ilmiy-psixologik  prognoz  qilish, 

sodir  bulishi  mumkin  bulgan  xavfdan  ma’muriyatni  ogox  etish.  Attestatsiya,  ijtimoiy  talab  va 

buyurtmalar  yuzasidan  ijtimoiy-psixologik  axborotlar  tuplash  va  ularni  umumlashtirib,  tavsiya 

yaratish. 

-Chet  el  muassasalri  bilan  aloqa  qilish,  kadrlarning  malakasini  oshirish,  ularning 

intellektual  potensialini  aniklash,  fan  va  texnikani  rivojlantirish  imkoniyati,  oliy  maktabning 

nufuzi tugrisida materiallar tuplash, ularni psixologik jixatdan taxlil qilish va maslaxatlar berish 

va 


ukuv  kullanmalarining  sifati,  kitobxonlilik  muammosi,  xodimlar,  talabalarning  davlat  mulkiga 

munosabati  xakida  ma’lumotlar  tuplash  va  ularni  umumlashtirish,  ma’muriyatiga  va  kasaba 




 

18

uyushmasiga axborot tayyorlash. 



Yotokxonalarda ukuvchilar va talabalarning talabi, extiyoji, kizikishi, ijtimoiy karashlari, nuktai 

nazari  (pozitsiyasi),  maslagi,  turmushga  nisbatan  munosabati  tugrisida  ma’lumotlar  tuplash  va 

ularning faolligini oshirish yuzasidan tavsiyalar ishlab chiqish. 

-Maktab  xodimlari,  ukituvchilar  va  talabalarning  ekologik,  iktisodiy,  siyosiy, 

etnopsixologik  bilimlari  saviyasini  tekshirish  va  mustakillikni  mustaxkamlash  imkoniyatini 

urganish,  vatanparvarlik  xis-tuygularini  shakllantirish  maqsadida  tadbirlar  tizimini  ishlab 

chiqish. 

-An’anaviy ta’lim va tarbiya metodlarining yutugi xamda kamchiliklarini tadqiqot qilish, 

innovatsion,  faol  uslublar  samaradorligini  amaliyotda  sinab  kurish,  ukuvchilarning  ularga 

nisbatan  munosabatini  aniklash  va  ana  shularga  asosan  ukitishni  individuallashtirish, 

tabakalashtirish bo’yicha ukuv-uslubiy kursatmalar tavsiya qilish. 

-Iktidorli ukuvchilar, talabalar, yosh mutaxassislar, aspirantlarni tanlashda ishtirok qilish, 

ilmiy-psixologik tavsiyalar ishlab chiqish va shunga asoslanib ularga nafakalar belgilash. 

-ukuvchilar,  ukituvchilar,  xodimlar,  talabalar  ijodiy  faoliyati  maxsuldorligi,  tugaraklar 

faolligini  kutarishning  tadbirlarini  ishlab  chiqish,  ularning  imkoniyatlarini  tekshirish,  kasb 

maxoratini  egallash  bo’yicha  musobakalar,  munozaralar  tashkil  qilish  va  ularning  maxsuli 

tugrisida bashorat (prognoz)  qilish. 

-ukuvchilar,  ukituvchilar,  xodimlar,  talabalar  o’rtasida  bush  vaktni  taksimlash  va  undan 

omilkorlik  bilan  foydalanish  muammosini  ijtimoiy-psixologik  nuktai  nazaridan  tekshirish  va 

bush  vaktni  maqsadga  muvofiq  tashkil  qilish  yullari  xamda  ulardan  etnopsixologik  bilimlar, 

ma’naviy kadriyatlarni egallashda foydalanish imkoniyatini psixologik jixatdan taxlil qilish. 

-Maktab  ukuvchilari,  ukituvchilari,  xodimlari  va  talabalarida  davlat  mablagini  tejash 

tuygusini aniklash, tejamkorlik, mol-mulkni asrash xissini, noxush kechinmalarni jamoa orasida 

yoppasiga  tekshirish,  ularda  mexnatni  kadrlash  burchini  shakllantirish  bo’yicha  tadbirlar  ishlab 

chiqish,  milliy  gurur,  millatlararo  munosabatlar  madaniyatini  tarkib  toptirish  majmuasini  ishlab 

chiqish. 

-ukuvchilar,  ukituvchilar  va  maktab  xodimlari,  talabalarda  ishbilarmonlik  kobiliyatini 

rivojlantirish  yuzasidan  ilmiy-psixologik  dastur  yaratish  xamda  uning  moddiy  boylik  ishlab 

chiqarishdagi ulushini taxlil qilish. 



 

19

Psixologik  xizmatning  mazkur  yunalishi  psixologdan  inson  shaxsi  va  individualligini 



tarkib  toptirish  jarayoniga  faol  ta’sir  o’tkazishni  takozo  kiladi.  Halq  ta’limi  tizimidagi 

psixologning  vazifasi  psixologik  xizmatni  muayyan  koida,  mezonga  asoslanib  tashkil  qilishdan 

iborat  bulib,  yosh  davr  xususiyatlariga  binoan  (bolalar,  ukuvchilar,  talabalar)  psixikaning 

rivojlanishi,  shaxsning  shakllanishi  qonuniyatlarini  amaliyotga  tatbik  etish,  ukituvchilar 

jamoasiga 

bolalar, 

ukuvchilar 

va 


talabalar 

ta’lim-tarbiyasini 

individuallashtirishda 

yordamlashish,  ularning  kobiliyati,  maylining  darajasiga  karab  ukituvchilarga  korreksion 

(tuzatish)  ishlarini  amalga  oshirishda  kursatmalar  berish.  Psixologik  xizmatning  ushbu 

yunalishida  aloxida  ahamiyat  kasb  etadigan  narsa  –  bu  bolalar,  ukuvchilar,  talabalar  usishida 

(rivojlanishida)  kechiqish  (orkada  kolish),  ularda  xulkning  buzilishi,  ta’limda  uzlashtirishning 

yomonlashuvi  hisoblanadi:  psixolog  bolalar,  ukuvchilar,  talabalarning  yosh  xususiyatlarini 

xamda jadal rivojlanishini hisobga oluvchi, ular psixikasining barcha jabxalarini kamrab oluvchi 

dinamik  tarakkiyotga  kafolat  beruvchi  dastur  ishlab  chiqarishga  butun  faoliyatini  yunaltiradi, 

ijtimoiy  usish  talabiga  javob  beruvchi,  umuminsoniy,  etnopsixologik  qonuniyatlar  muxitida 

kamolotga intiluvchi shaxsni tarkib toptirishni bosh maqsad deb tanlaydi. 

Amaliy  psixolog  bolalar,  ukuvchilar,  talabalarning  psixik  tarakkiyotidagi,  xulki  va 

muomalasidagi  nuksonlar  xamda  kamchiliklarni  asta-sekin  tuzatish,  korreksiya  qilish  dasturini 

ishlab  chikadi  va  amaliyotga  uni  tatbik  etadi.  Buning  uchun  ular  bilan  maxsus  mashgulotlar, 

buzilishni  kamaytirish  mashklarini  utkazadi,  ijodiy  (kreativ)  kobiliyatlarni  ustirish  maqsadida 

treninglar olib boradi. 

Rivojlantiruvchi  va  psixokorreksion  ishlar  psixolog  tomonidan  xar  xil  shakllarda, 

vaziyatlarda va xolatlarda tashkil kilinadi: 

a)    amaliy  psixologning  maxsus  ishi,  mashguloti  ayrim  bolalar,  ukuvchilar  va  talabalar  bilan 

aloxida utkazilishi rejalashtiriladi; 

b)  psixologlarning  boshqa  bir  faoliyati  maxsus  ravishda  amalga  oshirilib,  bolalar,  ukuvchilar, 

talabalar guruxlariga tarbiyaviy ta’sir o’tkazishga yunaltirilgan buladi; 

v)  ota-onalar, pedagogik jamoa ishtirokida tarbiyaviy tadbirlar tarzida mashgulotlar olib borish 

nazarda tutiladi. 

Rivojlantiruvchi  va  psixokorreksion  ishlar  dasturini  shunday  tuzish  kerakki,  unda 

korreksion  ishga  jalb  kilinuvchilar  guruxining  kadriyatga  yunalganligi,  etnopsixologik  va 

etnomadaniyat  xususiyatlari  uz  aksini  topsin:  dasturni  halq,  etnos,  millat, elat  tarixi,  an’analari, 

rasm-rusumlari, udumi, odati, stereotipi kabilarni hisobga olgan holda tuzish maqsadga muvofiq, 



 

20

xunar-texnika bilim yurtlari ukuvchilari bilan murabbiylar o’rtasidagi nomutanosiblikni yukotish 



maqsadida  maxsus  mashgulotlar  o’tkazish:  ulardagi  ukishdan,  ijtimoiy  muxitdan,  egallagan 

urnidan,  mavkeidan  konikmaslik  xissini  kamaytirish  uchun  trening,  ishchanlik  uyinlari, 

psixodramadan  foydalaniladi,  emotsional  zurikishning  oldini  olish  va  uni  kamaytirish  niyatida 

maxsus  xonalar  jixozlash  (xona  jaxon  standartlariga  javob  berishi,  boshqaruv  pulti,  ekran 

vositalari,  audiotrening,  sotsial  trening,  texnik  vositalariga,  ilmiy-amaliy  metodikalarga  ega 

bulishi lozim). 

Korreksion  ishlar  ma’lum  tartibda,  ilmiy  tanlov  asosida,  muayyan  seans  bo’yicha 

utkazilishi  shart.  Bunda  emotsional  zurikishga  uchragan  shaxs  millati,  yoshi,  jinsi,  individual-

tipologik  xususiyati,  ta’sirlanish  darajasi  hisobga  olinishi  kerak;  tuzatish  ishlari  mashgulot, 

faoliyat, kasb xususiyatiga mos, mutanosib bulishi ta’sir o’tkazish samaradorligini oshiradi; unda 

yapon  uslublarini  kullash  xam  zarur  ma’lumotlar  tuplash  va  tanglikni  yukotish  imkonini 

yaratadi. 

Xal  qilishning  psixologik  shartlari,  ta’lim  –tarbiyadagi  nuksonlarning  oldini  olish 

omillari,  yullari  yuzasidan  yordam  kursatish  zarur.  Bolalar,  ukuvchilar,  talabalarning  shaxsiy 

muammolarini xal qilishda baxoli kudrat kumak berishi darkor. Ota-onalarga tarbiyaviy ishlarni 

amalga  oshirishda  maslaxatlar  berish,  nizoli  vaziyat  va  psixologik  xolatlarni  birgalikda  taxlil 

qilish va amaliy tavsiyalar beriladi. Ota-onalarga farzandlarning tibbiy yordamga muxtojligi yoki 

boshqa  muassasalarga  murojaat  qilish  zaruriyat  ekanligini  yuysak  pedagogik  odob  bilan 

tushuntirish, berilayotgan kursatmalarga ularni ishontirishi shart. 

Barcha  koidalarga  va  tasdiklangan  xujjatlarga  rioya  kilingan  holda  utkaziladigan  ishlarni  kayd 

qilish va belgilashi lozim.  

Uz  faoliyatining  (yutuk,  nukson,  nizo,  xamkorlik)  natijalari  yuzasidan  yukori 

tashkilotlarga  uz  muddatida  axborot  berib  borishi,  kabul  kilingan  hisobot  shakllariga  xech 

ogishmasdan  rioya  qilishi  kerak.  Bogcha,  maktab,  yangi  tipdagi  ukuv  yurti  va  oliy  ukuv 

yurtlarida  maxsus  talablarga  javob  beruvchi,  jixozlangan  psixologik  kabinetni  tashkil  qilishi 

maqsadga  muvofiq.  Amaliy  psixologlarning  seminarlari  va  ilmiy-amaliy  anjumanlarida  faol 

ishtirok  qilishi  kerak.  Uzbekiston  Respublikasining  mafkurasiga,  Konstitutsiyasiga,  ijtimoiy, 

etnopsixologik,  axlok-odob  koidalariga  zid  bulgan  tekshirishlar  utkazmasligi  kerak.  Bolalar, 

ukuvchilar  va  talabalar  tanlash  komissiyasida  katnashishi  lozim.  Ijtimoiy  psixologik  xolatlarni 

urganishda  maxalliy  xokimiyatga  yordam  berish  va  ommaviy  xarakatlarni  barkarorlashtirishda 

oldingi safda bulishi darkor 


Download 308,9 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   22




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish