Maktabgacha tarbiya yoshi davrida guruhiy psixokorreksion ishlarni tashkil qilish

Natijalarning  joriy  qilinishi.  Andijon  viloyati,  Asaka  tumanidagi  11-umumtalim 

maktabining 5-8 sinf o‘quvchilari ro‘y bergan destruktiv shaxslararo nizolarni konstruktiv, ya’ni 

guruhdagi  ijtimoiy-psixologik  jarayonlar  tuzilmasi  va  dinamikasiga  ijobiy  ta’sir  ko‘rsatib,   

o‘smirlar sub’ektliligining turli shakllarini kamol toptirishga xizmat qildi. 

---

 

7

 

 I.Bob. Maktabgacha tarbiya yoshi davri psixologiyasi 

1.1.Maktabgacha yoshdagi bolalarning psixik taraqqiyoti  

Ontogenezda  3  dan  7  yoshgacha  bo‘lgan  davr  bog‘cha  yoshi  davri  hisoblanadi. 

Maktabgacha  yoshdagi  bolalar  psixologiyasida  juda  tez  sifat  o‘zgarishlari  bo‘lishini  inobatga 

olgan holda 3 davrga (3-4 yosh) kichik maktabgacha davri (4-5 yosh) kichik Bog‘cha yoshi o‘rta 

maktabgacha  davr  (o‘rta,  bog‘cha  yoshi)  6-7  yosh  va  katta  makgabgacha  davr  katta  bog‘cha 

yoshilarga  ajratish  mumkin.  Bola  rivojlanish  jarayonida  kishilik  avlodi  tomonidan 

yaratilgan  predmet  va  hodisalar  olami  bilan  munosabatga  kirishadi.  Bola 

insoniyat  qo‘lga  kiritgan  barcha  yutuqlarni  faol  ravishda  o‘zlashtirib,  egallab  boradi. 

Bunda  predmetlar  olamini,  ular  yordamida  amalga  oshiriladigan  hatti-harakatlarni,  tilni, 

odamlar  orasidagi  munosabatlarni  egallab  ol i sh i ,   faol i yat   m o t iv l ari n i n g  ri vo jl an i sh i , 

q o b il i yat l arn i n g  o ‘s ib   borishi,  katga  yoshli  kishilarning  bevosita  yordamida  amalga 

oshirilib  borilmog‘i  kerak.  Asosan,  shu  davrdan  boshlab  bolaning  mustaqil  faoliyati  kuchaya 

boshlaydi.  Bog‘cha  yoshdagi  bolalarga  beriladigan  tarbiya,  ularning  murakkab 

harakatlarini  o‘zlashtirish,  elementar  gigiena,  madaniy  va  mehnat  malakalarini 

shakllantirish,  nutqini  rivojlantirish  hamda  ijtimoiy  ahloq  va  estetik  didining  d a s t l a b k i  

k u r t a k l a r i n i   h o s i l   q i l i s h   d a v r i d i r .  

Mashhur rus pedagogi Lesgaftning fikricha, insonning bog‘cha yoshidagi davri shunday 

bir  bosqichki,  bu  davrda  bolalarda  xarakter  xislatlarining  namunalari  shakllanib,  ahloqiy 

xarakterning asoslari yuzaga keladi. 

Bog‘cha 

yoshdagi 

bolalarning 

ko‘zga 

tashlanib 

turuvchi 

x u s u s i y a t l a r i d a n   b i r i ,   u l a r n i n g   h a r a k a t c h a n l i g i   v a   t aq l i d ch anl i gi di r. 

Bo l a  t ab i ati n in g  as o s i y  q o n u n i n i   s hu n d ay  ifodalash  mumkin:  bola  uzluksiz  faoliyat 

ko‘rsatishni  talab  qiladi,  lekin  u  faoliyat  natijasidan  emas,  balki  faoliyatning  bir  xilligi  va 

surunkaliligidan toliqadi. 

Kattalar  va  tengdoshlari  bilan  bo‘lgan  munosabat  orqali  bola  ahloq  me’yorlari,  kishilarni 

anglashi, shuningdek, ijobiy va salbiy munosabatlar bilan tanisha boshlaydi. Bog‘cha yoshidagi 

bola  endi  o‘z  g a v d a s i n i  

y a x s h i  

b o s h q a r a  

o l a d i .  

U n i n g  

h a r a k a t i  

muvofiqlashtirilgan  holda  bo‘ladi.  Bu  davrda  bolaning  nutqi  jadal  rivojlana 

boshlaydi.  U  yangiliklarni  egallashga  nisbatan  o‘zi  bilganlarini  mustahkamlashga  ehtiyoj 

sezadi.  O‘zi  bilgan  ertagini  qayta-qayta  eshitish  va  bundan  zerikmaslik,  shu  davrdagi 

bolalarga xos xususiyatdir. 

B o g ‘ c h a   y o s h i d a g i   b o l a l a r n i n g   e h t i y o j l a r i   v a   q i z i q i s h l a r i   j a d a l  

ravishda  ortab  boradi,  Bu  avvalo  keng  doiraga  chiqish  ehtiyoji,  munosabatda  bo‘lish, 

o‘ynash  ehtiyojlarinig  mavjudligidir.  Bog‘cha  yoshidagi  bolalar  nutqni  bir  muncha 

to‘la  o‘zlashtirganlari  va  haddan  t a s h q a r i   h a r a k a t c h a n l i k l a r i   t u f a y l i   u l a r d a  

---

 

8

o ‘ z l a r i g a   y a q i n   b o ‘ l g a n   katta  odamlar  va  tengdoshlari  bilan  munosabatda  bo‘lish 

ehtiyoji  tug‘iladi.  Ular  tor  doiradan  kengroq  doiradagi  munosabatlarga  i n t i l a  

b o s h l a y d i l a r .   U l a r   e n d i   q o ‘ n i - q o ‘ s h n i l a r n i n g   b o l a l a r i   b i l a n   h a m   j a m o a  

b o ‘ l i b   o ‘ y n a s h g a   h a r a k a t   q i l a d i l a r .  

Hamma  narsani  bilib  olishga  bo‘lgan  ehtiyoj  kuchayadi.  Bog‘cha  yoshidagi  bola 

tabiatiga xos bo‘lgan kuchli ehtiyojlardan yana biri, u n i n g   h a r  n a rs a n i   ya n g i l i k   s i f at i d a 

k o ‘ ri b ,   u n i   h a r  t o m o n l am a   bilib olishga intilishidir. 

Bog‘cha  yoshidagi  bolalar  hayotida  va  ularning  psixik  jihatidan  o ‘ s i s h i d a  

q i z i q i s h n i n g   r o l i   k a t t a d i r .   Q i z i q i s h   h u d d i   e h t i y o j   k a b i ,   bolaning  biror 

faoliyatga  undovchi  omillardan  biridir.  Shuning  u c h u n   h a m   q i z i q i s h n i   b i l i s h  

j a r a y o n i   b i l a n   b o g ‘ l i q   b o ‘ l g a n   m u r a k k a b   p s i x i k   h o d i s a   d e s a   b o ‘ l a d i .  

Bolaning  kamol  topishida  qiziqishning  ahami yati  shundaki,  bola  qiziqqan 

narsasini  mumkin  qadar  chuqurroq  bilishiga  intiladi  va  u z oq   v aq t   d av o m i d a  

q i z i q q an   n ar s as i   b i l an   s h u g‘u l l an i s h d an   zerikmaydi,  Bu  esa  o‘z  navbatida 

bolaning 

diqqati 

hamda 

irodasi 

kabi 

muhim 

xislatlarni 

o‘stirishga 

va 

mustahkamlashiga yordam beradi. 

 

 

 

 

---

 

9