Maktabgacha ta’limga qo‘yiladigan davlat talablari

2-§. Atrof muhitni o‘rganish va anglash 

247. Quyidagilar 3 yoshdan 5 yoshgacha bo‘lgan bolalarda atrof muhitni o‘rganish va anglash talablari 

hisoblanadi. 

jonli va jonsiz olamni kuzatish, ta’riflab berish; 

inson tana a’zolarini o‘rganish. 

248.  Quyidagilar  3  yoshdan  5  yoshgacha  bo‘lgan  bolalarda  atrof  muhitni  o‘rganish  va  anglash 

indikatorlari hisoblanadi: 

3-4 xil turdagi daraxtlar, 2-3 xil turdagi o‘simliklarning nomini bilish; 

yilning barcha fasllari va ularning o‘ziga xos xususiyatlari (yozning issiq, qishning sovuq ekanligi) 

to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘lish; 

ertalab,  kunduzi,  kechqurun,  kechasi  so‘zlarining  ma’nosini  hamda  katta  yoshdagilar  va  bolalar 

sutkaning turli vaqtlarida qanday harakat qilishlarini tushunish; 

oddiy tajribaga asoslanib, buyumlarning xususiyatlarini o‘rganish; 

uy va yovvoyi hayvonlar bolasining nomini ayta olish; 

yirtqich hayvonlar va qushlarni ajratish; 

jonli olamga ta’sir ko‘rsatadigan ko‘pgina omillarni (ozuqa, suv, nur) aytib berish; 

sayr qilib yurganda topib olgan turli buyumlarni to‘plash; 

jonsiz olamning xususiyatlarini, masalan, toshning qattiq, qumning sochiluvchan ekanligini ajratish; 

o‘zining tashqi ko‘rinishini ta’riflab berish; 

tirsak, iyak, yelka kabi tana a’zolarining qayerda joylashganligini ko‘rsatish; 

odam shaklini chizish; 

daraxt, qog‘oz, shisha, loy kabi materiallarning nomlari, ularning mustahkam, qattiq, yumshoqligi kabi 

xususiyatlarini aytish; 

yaxshi tanish bo‘lgan buyumlarni guruhlarga ajratish, turkumlash. 

249. 3 yoshdan 5 yoshgacha bo‘lgan bolalar ta’limiga quyidagicha yondashish lozim: 

bolani  uning  atrofidagi  muhitni  o‘rganish,  kuzatish,  o‘z  fikrini  bildirish  va  savollar  berishga 

odatlantirish; 

---

bola bilan birgalikda jonli va jonsiz tabiat obyektlarini kuzatish; 

bolani uy-ro‘zg‘or ishlarini birgalikda bajarishga jalb qilish; 

bolaning qum, suv kabi tabiiy materiallardan foydalanib, o‘yinlar o‘ynashiga ruxsat berish; 

bolani bog‘da ishlash, turli ishlarda ishtirok etish, o‘simliklarni sug‘orish, yer yumshatish, hayvonlarni 

parvarishlashga o‘rgatish; 

bolani sayr qilish vaqtida yangi buyumlarni o‘rganishga undash; 

bolaning tashqi ko‘rinishni ta’riflab berishini rag‘batlantirish; 

bolaga ichki organlar qayerda joylashganligini ko‘rsatish va tushuntirish; 

bolaga ichki organlar qayerda joylashganligi to‘g‘risida turli oddiy matnlarni o‘qib, hikoya qilib berish; 

valeologiya (organizmni o‘rganish) bo‘yicha ko‘rgazmali materiallardan foydalanish. 

250. 3 yoshdan 5 yoshgacha bo‘lgan bolalar bilan mashg‘ulotlar olib borishda quyidagilarga ahamiyat 

berish lozim: 

bolaga o‘zi yashayotgan muhitni ko‘zi bilan ko‘rib, qo‘li bilan ushlab ko‘rish imkoniyatini ta’minlash; 

bolalar o‘zlari  uchun qiziq  bo‘lgan barcha narsaga ega bo‘la olishlari,  ayni  paytda ularning bolalar 

uchun xavfsiz bo‘lishini ta’minlash; 

bolalar  o‘z  tajribalarini  faqat  katta  yoshdagilar  ishtirokida  o‘tkazishlarini  nazorat  qilish,  ularga 

hayvonlar bilan muomala qilishda ehtiyot bo‘lish kerakligini tushuntirish.