Maktabgacha ta’limda nutq madaniyati” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

YAXSHI NUTQ SIRI

Tarbiyachi nutqda ham ma’lum bir mavzu aks etadi. Bu mavzu so’zlar orqali ifodalanganligi sababli, nutq jarayonida nimani gapirish emas, balki mavzuni qanday gapirish alohida ega. Taniqli notiqlar nutq jarayonidagi uchta muhim narsaga e`tiborni qaratishadi:

1. Kim gapirdi?

2. Qanday gapirdi?

3. Nimani gapirdi?

Mutaxassislarning fikricha, bulardan eng kam ahamiyatlisi uchinchisidir. So`zlash jarayonida notiqning holati uning auditoriya bilan bog’lanishi ham muhim ahamiyatga ega. Bu xususiyatlar tarbiyachi nutqi uchun ham istisno emas.

Nutq yorqin va qiziqarli bo’lishi uchun quyidagi usullarga e’tibor qaratish muhimdir:

1. Asosiy so’zga urg’u berish darkor va gapdagi boshqa so’zlarni unga bo’ysundirish, urg’u qo’yilgan so’zlarni aniqroq talaffuz qilish;

Sen bog’chaga bordingmi?

Sen bog’chaga bordingmi?

2. Ovoz ohangini o’zgartirish. Nutq jarayonida ovoz ohangini uzluksiz o’zgartirib borish ham katta samara beradi, chunki ba’zi so’z va iboralarni yuqori ovozda, ba’zilarini pastroq ovozda talaffuz qilish tinglovchilarga yaxshi ta’sir ko’rsatadi. Ota-onaga muruvvat, farzandga shafqat, ojizlarga ko’mak, beva-bechoralarga marhamat tuyg’usi bo’lmagan tili bilan dili, suvrati bilan siyrati nomutanosib shaxsni komil inson deb bo’larmikan.

3. Nutq tempini o’zgartirish. Bunda bir gapni yoki so’z birikmasini tez yoki sekin talaffuz qilish nazarda tutiladi. Masalan: chiroyli- chirooyli;

4. Muhim fikrlar oldidan va undan so’ng pauza qilish, ya’ni jim turish. Taniqli notiqlarning ko’pchiligi bu qoidaga jiddiy rioya qilishgan. Chunki, asosiy fikr tinglovchilar ongiga aniq va to’liq yetib borishi uchun bu usuldan foydalanilgan.