Maktabgacha ta’limda kichik yoshdagi o’quvchilar nutqini o’stirish yo’llari

NUTQNI RIVOJLANTIRISH DASTURI ILMIY ASOSLARGA QURILGAN BO`LIB, U BUTUN MAZMUNI BILAN BOLA SHAXSINI

HAR TOMONLAMA RIVOJLANTIRISHGA QARATILGANLIGI TO’G’RISIDA.
Maktabgacha ta'limda bolalar nutqini o`stirishda nutqning grammatik tomonini o‟rgatish, ya'ni nutqni grammatik jihatdan to‟g‟ri tuzishga o‟rgatishda tarbiyachining so‟zning asosiy va qo‟shimcha morfemalarini bilishi va uni bolalarga amaliy o‟rgatishi muhim ahamiyat kasb etadi.
Nutqning grammatik tomonini o‟rgatish bolalarning nutqni to‟g‟ri ifodalash malakalarini shakllantiradi, ular nutqidagi grammatik xatolarni bartaraf etish, nutqni to‟g‟ri, ifodali, tushunarli bayon etishga o‟rgatadi.
Nutqning grammatik tuzilishini o‟rgatish maktabgacha ta'limning kichik guruhidan boshlanadi va quyidagilarni amaliy o‟rgatish asosiy vazifa hisoblanadi:

1. 
   otlarni kelishiklar bilan to‟g‟ri turlash (Anvarning, Anvarni, Anvarga va hokazo)
   
2. 
   fe'llarni shaxs-zamon qo‟shimchalari bilan to‟g‟ri tuslashga o‟rgatish (oldim, oldi)
   

v) hayvon va parrandalarning nomini birlik va ko‟plik ifodalashga o‟rgatish
s) uyushiq bo`laqli gaplar tuzishga o‟rgatish (Odil tupni, sharni va bayroqchani oldi)

4. 
   ertak, she'rni ifodali aytish ko‟nikmasini tarkib toptirish, chiroyli, to‟g‟ri gapirishni o‟rgatish
   
5. 
   grammatik to‟g‟ri nutqni shakllantirish, rasm asosida, suhbat orqali bolalar nutqida sifatlarni to‟g‟ri qo‟llash, otlarni kelishikda to‟g‟ri turlashga o‟rgatish.
   

O‟rta guruhda nutqning grammatik tuzilishini shakllantirish mazmuni quyidagicha:

1. 
   Gapirganda, hikoya qilganda so‟zlarni grammatik jihatdan to‟g‟ri qo‟llashga, ya'ni kelishiklarda to‟g‟ri turlashga o‟rgatish.
   
2. 
   So‟zlarni birlik, ko‟plik aytish, fe'llarni shaxs va zamonda to‟g‟ri tuslash, ayrim so‟zlarning yasalishini bilish.
   
3. 
   Jumlani to‟g‟ri tuzish, nutqda sodda, qo‟shma gaplardan foydalanish.
   
4. 
   Topishmoq, tez aytish orqali ogzaki nutqni shakllantirish.
   
5. 
   Nutqda fe'lning buyruk maylini qo‟llash va to‟g‟ri ishlatishni o‟rgatish.
   

Katta guruhda nutqning grammatik tuzilishini shakllantirish davom etadi, bunda quyidagilar amalga oshiriladi.

1. 
   To‟g‟ri gapirish, so‟zlarni o‟zaro bog`lash, jumlani to‟g‟ri tuzish.
   
2. 
   Nutqda uyushiq bo‟laqli, sodda yoyiq va qo‟shma gaplardan foydalanish.
   
3. 
   Fikrni xilma-xil ma'noda bayon etish.
   
4. 
   Yangi so‟z yasashni, grammatik to‟g‟ri nutqni shakllantirish talab etiladi.