|
Sh.Sa’dullayevning hayoti va ijodi
Shukur Sa'dulla 1912 yilning yanvarida Jizzax shhrida xizmatchi oilasida dunyoga kеldi, boshlang’ich ma'lumotni ona shahridagi Narimonov nomli maktabda oldi. 1924 yildan Samarqand pеdagogika bilim yurtida tahsil ko’rdi. SHungra Alishеr Navoiy nomidagi O’zbеkiston davlat univеrsitеtida o’qidi. 1931-72 yillarda Sh.Sa'dulla O’zbеkiston davlat va «Yosh gvardiya» nashriyotlarida muharrir, bo’lim boshlig’i, bosh muharrir o’rinbosari, bosh muharrir vazifalarida mеhnat qildi.
Shukur Sa'dullaning «Hayqiriq», «Uch ayiq», «Ayyor chumchuq», «Yoriltosh», «Ikki sandiq», «Sеn nima qilding?», «Shohista», «Shirin kun», «Shе'rlar», «Shе'r va ertaklar», «P'еsalar», «Dastyor qiz», «Komandirning boshidan kеchirganlari», «Kachal polvon», «ism qo’yilmagan xat», «Sеning bayraming», «Mеning aziz bolalarim» va boshqa kitoblari bosilib chiqdi.
Odatda, boychеchak juda erta ochiladi. U qor erib-erimasdanoq ko’zga tashlanadi. Buni ko’rgan odamlar «Ha, bahor yaqinlashib qolibdi», dеydi. Shoir «Boychеchak» asarida xuddi shu fikrni lo’ndaqilib chizib bеradi:
Ochildimi boychеchak,
Endi har yon gul dеmak,
Chunki bahorr elchisi -
Shu mitgi gul — boychеchak.
Albatta, boychеchak paydo bo’lganidan kеyin bahor boshlanadi, yomg’ir ustiga yomg’ir yog’adi. Yomg’ir tabiat husniga husn qo’shadi, odamlar ruhini еngillatadi. Shukur Sa'dulla «Yomg’ir yog’aloq» shе'rida bahor yomg’iriga muhabbat bilan munosabatda bo’ladi.
Shoir ijodida yumoristik shе'rlar ham bir talay: «Shalabbo» «Anqov», «Injiq»,«Ivirsiq», «Bizning oyi» kabi asarlarida shoir dangasa, o’z ustida ko’p ishlamaydigan, izlanishni yoqtirmaydigan, injiq, ivirsiq bolalar ustidan qattiq kuladi.
Ivirsiqda shoir o’yinqaroq, kun bo’yi koptok o’ynab, uyga bеrilgan vazifani bajarish, o’z vaqtida uyqudan turish o’rniga qotib uxlab darsdan kеch qolgan Siddiq nomli bolaning maktab o’quvchilariga xos bo’lmagan qiliqlarini fosh qiladi:
Daftari ochiq-sochiq,
Qolgan vazifa chala.
Soat yurar:: chiq-chiq-chiq,
Еchilmagan masala.
Yana jaranglab soat,
To’qqizga zang uradi,
«Ivirsiqjon» bеtoqat -
Endi shoshib turadi.
Shukur Sa'dulla xalq og’eaki ijodini sеvgan va undan ijodiy foydalangan shoirlardan biri edi. U «No’xatpolvon», «Laqma it», Ayyor it», «Ayyor chumchuq», «Chol bilan bo’ri» kabi o’nlab asarlarini ertaklar asosida yaratdi. Xalq ertaklarini jo’ngina shе'rga solib qo’ya qolmadi. Balki unga ijodiy yondashdi.
Davrimizga, bolalarning istak-armonlariga moslashtirdi.
Dramaturg Shukur Sa'dullaning «Yoriltosh», «Gulxan», Bizning bog’chamiz», «Dalada bayram», «Vatan ishqi» (daramaturg Z.Fatxullin bilan hamkorlikda yozilgan), «Ikki bilaguzuk», «Zubayda», «Afsona yaratgan qiz» p'еsalarini tomoshabinlar yaxshi bilishadi.
AYIQ
O’rmonda bo’lganmisiz?
Ayiqni ko’rganmisiz?
Ustida po’stini bor,
Pisand emas unga qor.
Men uning naslidanman,
Ayiqning aslidanman.
Otamdan qoldi po’stin,
O’sha po’stin menga to’n.
Farqim shu: men qo’g’irchoq,
Bolalarga o’yinchoq!
Xulosa
Bolalarga adabiyotlarni tayyorlashda nafaqat bolalar, balki "kattalar" adabiyotlari qo'llaniladi. Shuning uchun, nashr etish va tahrirlashda bolalar va yoshlar uchun murojaatlar maydonini tavsiflovchi bir nechta tushunchalar qo'llaniladi.
Ular bunday tushunchalarni "Bolalar adabiyoti", "Bolalar adabiyoti", "bolalar o'qish doirasi" deb ajratishadi. Siz allaqachon ismlardan biri ular bir-birlari bilan kesishganligi va bir vaqtning o'zida mustaqil tarkibga ega ekanliklari aniq.
Ushbu atamalarning har biriga sarmoya kiritilgan ma'nosini tushunish, avvalambor, nashriyotga umumiy yondashuv nuqtai nazaridan muhimdir, chunki ular nashrlarning repertuarini tashkil etish, ishlarni tanlash manbai, Muharrirning mualliflar bilan xususiyatlari.
"Bolalar adabiyoti" tushunchasini ko'rib chiqing; Bu bolalar uchun butun nashr sohasining xususiyatlari uchun dastlabki.
Bolalar adabiyoti bolalar o'quvchilarining auditoriyasi uchun yaratilgan. Yozuvchi bolalar idrokining o'ziga xos xususiyatlarini hisobga oladi, bu ishini yaxshi tushunib, ma'lum bir yoshdagi o'quvchilarni yaxshi o'rganishga majbur qiladi.
Muallifning bolalarning psixologiyasini tan olish, ularning manfaatlariga, bolalarning afzalliklariga, bolalarning afzalliklariga, ular bilan muayyan dalillar bilan idrok etish imkoniyatiga e'tibor qaratishi alohida ahamiyatga ega. Aytishlaricha, bolalar adabiyoti ishini yaratish uchun bolalar idrokining xususiyatlari va sifatini aniq tasavvur qilishga imkon beradigan "dunyoga qarashli dunyo manzarasi" ni saqlab qolish kerak. Bolalar yozuvchisi bolani tushunishi va bilishlari kerak va shubhasiz, muallifning mahoratini, bola tomonidan taniqli va o'ziga xos jozibali tarzda yaratadigan maxsus iste'dodga ega.
Bolalar adabiyotini yaratishda ma'lum bir yoshning o'ziga xos xususiyati hisobga olinadi.
Shubhasiz, yozuvchi bolalar adabiyotiga aloqador, hayotga bo'lgan alohida munosabatda bo'lish, tasavvurga ko'ra, uning atrofidagi voqelikning g'ayrioddiy, yorqinligini nishonlashda qanday qilib g'ayrioddiy, yorqin narsalarni nishonlashda qanday ahamiyatga ega bo'lishini tasavvur qiling.
Bolalar uchun aynan adabiyot ishlarini yozishning ma'lum usullarini ishlab chiqdi. Bu erda asar muallifining alohida pozitsiyasi bilan bog'liq bo'lgan - bu dunyodagi dunyoga qaraydi, go'yo bolaligidan bo'lgan dunyodagi dunyoga qaraydi. Yozuvchi uning qahramonlarini yon tomondan ko'rmaydi, balki ularning ko'zlari voqealarni hisobga oladi. Yozuvchi o'z qahramonlarida qayta tiklanadi, bir daqiqa vaqt ajratib, kattalar ko'zlari bilan qarashga imkon bermaydi. Ko'rinishidan, bu bolalikdagi dunyoqaroq, kitobning mazmuni bolalarning adabiyoti asarlarining eng muhimi - o'quvchi uchun ta'riflangan, aniqlovchilarning ishonchliligi sifatini keltiradi.
Shunday qilib, bolalar adabiyoti bolalarning idrokining o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda, o'quvchilarning ma'lum bir yosh toifasida maxsus yaratilgan.
Muharrirning muhim vazifalaridan biri bu bolalar yozuvchilarining aktivlarini yaratishdir. Shu bilan birga, ushbu yozuvchilarni topish qiyin, chunki bolalar yozuvchilari bolalikni eslab qolish va tushunish uchun maxsus sovg'aga ega bo'lgan yozuvchilardir. V.G. Belinskiy shunday deb yozgan: "Bu tug'ilish yoki bolalarning yozuvchisi bo'lmaslik kerak. Bu o'ziga xos qo'ng'iroq. Bu nafaqat iste'dodni talab qiladi, balki daho turini talab qiladi ... Bolalarga bo'lgan sevgi, bolalarga bo'lgan muhabbat, bolalik xususiyatlari va farzandlar uchun chuqur bilimlar mavjud shartlar. "
Do'stlaringiz bilan baham: |
