Maktabgacha ta’lim yo’nalishi 4-kurs talabasi

СУРАТЛАР АСОСИДА ҲИКОЯ ҚИЛИШ
Суратлар билан машғулотлар ўтказиш нутқни ривожлантириш методикасида етакчи ўрин тутади. Суратларнинг ёрқинлиги, чиройлилиги ижобий ҳиссиётларни туғдиради, болаларда сурат таъсирида юзага келган ўз кечинмаларини, ҳисларини сўз билан ифодалаш истаги пайдо бўлади. Тилни ўрганишда енгил ва мустаҳқам эслаб қолиш ҳамда нуткий фаоллик суратларни болаларга иккинчи тилни ўргатишда алмаштириб бўлмайдиган воситага айлантиради.
Болаларга русча сўзлашиш нутқини ўргатиш мақсадида сурат танлашда катъий изчилликга риоя қилиш лозим, яъни одций сюжетлардан нисбатан қийин ва мураккаб сюжетларга ўтилади. Сурат ўз мазмунига кўра болалар ёшига ва уларнинг ривожланиш даражасига, шунингдек, ўрганилаётган тилдаги суз заҳирасига мое келиши л озим. Кўриб чиқилаётган суратларнинг болаларда эстетик ҳисларни ривожлантиришга кўмаклашишига ҳаракат қилиш зарур.
Узбекистан болалар боғчаларида мактабгача ёшдаги болаларга таълим бериш тажрибаси шуни кўрсатадики, болалар катта қизиқиш ва фаоллик билан сурат ҳақида ҳикоя килиб берадилар, бунда эса таниш русча сўзларни қўллайдилар. Суратлар билан ўтказиладиган машғулотлар лексик минимумни мустаҳкамлаш ва фаоллаштиришга ёрдам беради, рус тилининг грамматик тузилишини, ўз фикрини равон баён қилишни шакллантиради. Педагог рус тили машғулотлари учун суратларни тўғри танлаш ҳақида қайғуриши даркор. Ушбу мақсадда суратларнинг икки туридан, яъни предметли ва сюжетли турларидан фойдаланилади.
Доскада (планкада) осиб қўйишга мўлжалланган суратлардан ташқари мавзулар бўйича тасвирланган суратлар туркуми ҳам бўлиши лозим. Откриткалар, яроқсиз ҳолга тушиб қолган китоблар ва журналлардан қирқиб олиниб, картонга ёпиштирилган суратлар (10 х 14 ҳажмдаги) ушбу мақсадлар учун хизмат қилиши мумкин. Кичик суратларни турлари ва гоифаларига қараб (яъни: ўйинчоқлар, кийимлар, идиш-говокдар, мебель ва ҳ.к.) тақсимлаш лозим.
Уларни сакдаш масаласини тўғри ўйлаб кўриш лозим. Хар бир мавзу учун тегишли суратлар сакданадиган алоҳида жилд бўлиши лозим.
Болалар ўз қизиқишлари ва хоҳишларидан келиб чиқиб суратларни якка ҳолда кўришни ёқтирадилар. Шунинг учун суратларни улардан болаларнинг эркин фойдаланишлари учун ҳам тайёрлаш керак. Мазкур суратлар алмаштириш тартибида ноаниқ муддатга қутилар, конвертларга солиб қўйилади, болалар уни ўз хоҳишича олишлари мумкин.
Суратлардан фойдаланган ҳолда ўтказиладиган машғулотлар болаларни буюмларнинг номлари, сифатлари, қаракатлари ва белгилари билан таништиришга ёрдам беради.
Суратлар лото ва жуфтлик ўйинлари шаклида акс эттирилиши мумкин. Бундай ўйинлар болаларни нарсалар дунёсида йўл тонишга ёрдам беради, буюмларни уларнинг мақсади ва белгиларига қараб таснифланиши билан таништиради. Улар диққат-эътиборни, мулоҳазани ва, энг асосийси, болаларнинг ўрганилаётган тилдаги нутқини ривожлантиради.