ТОПШИРИҚ ВА ВАЗИФАЛАР
Болаларда рус тилида сўзлаш ва тушуниш кўникмаларини шакллантиришда "Топшириq ва вазифа" усули катта аҳамиятга эгалигини Е.И.Тихеева ҳам ўз асарларида бир неча бор кўрсатиб ўтган.
Айниқса, миллий мактабгача тарбия муассасаларида болаларни ўқитишда бу усул айниқса катта аҳамиятга эга. Ушбу усулнинг қиммати нимада? Бунда болага рус тилида муайян топширик берилади, айни пайтда, бола:
1. Унга қаратилган нутқни диққат билан тинглаши ва
унинг мазмунини тушуниши;
-
Айтилган сўзни эслаб қолиши;
-
Топшириқни бажариши;
-
Бажарилган иш ҳақида сўз билан ҳисоб бериши лозим. Шундай қилиб диққат-эътибор, хотира, моторика ва нутқ
фаоллашади.
Педагог болага берадиган топширигининг моҳияти ва мазмунини яхши ўйлаб кўриши лозим, бунда болаларнинг рус тилидаги билим даражасини ҳисобга олиш зарур. Биринчи машғулотларда болаларга унчалик мураккаб бўлмаган топшириқлар берилади: ДАЙ КУКЛУ, МЯЧ; ОТНЕСИ КУБИК. Дастлабки босқичларда болалар ўзларига қаратилган нутқни тушунишлари ва мазкур топшириқни бажаришлари жуда муҳим ҳисобланади. Кейинчалик топшириқларни кийинлаштириш лозим. Топшириқни бажариб бўлганидан сўнг бола рус тилида ҳисобот тузиши даркор. Масалан, болага қуйидаги топшириқ берилади: ВОЗЬМИ КУКЛУ И КУБИК. Бола ушбу топшириқни бажариб бўлганидан сўнг тарбиячи ундан нима олганини сўрайди. Ёки: ВОЗЬМИ МЯЧ И ДАЙ ЕГО АЛИШЕРУ, ЧТО ТЫ ВЗЯЛ? КОМУ ТЫ ДАЛ МЯЧ?
Топшириқни бажариш жараёнида болаларнинг топқирлиги ривожланади. Рус тилининг грамматик курилишига оид кўникмалар, ўрганилаётган тилда гапларни тўғри тузиш қобилияти шаклланади, луғат фаоллашади.
Ўйинчокдарни тавсифлашга Доир машғулотларни уларни кўриб чиқишдан бошлаш керак. Тавсифлаш педагог саволлари асосида боради. Саволларга болалар томонидан жавоб берилганидан сўнг педагог жавобларни умумлаштиради, яъни мўъжазгина ҳикоя тузади: Это кукла. Кукла маленькая, красивая. У куклы красное платье, красный бант.
Ўйинчоклар билан машғулот ўтказиб бўлгандан сўнг иедагогга барча болаларнинг нутқий фаолиятини ташкил этиш тавсия этилади. Чунончи, педагог ўйинчоқни кўрсатади ва у билан турли ҳаракатларни бажаради, сўнгра болаларга жўр бўлиб ёки якка тартибда қўғирчоқ (қуёнча, айиқча) нима қилганни айтишни таклиф қилади.
Болаларнинг рус тилидаги луғати бойитилишини ва фаоллашувини таъминлайдиган саҳна кўринишлари жуда қизиқарлидир.
Педагог дастлаб болаларга ўйинчокларни кўрсатади ва уларнинг номларини айтади, бу ўйинчокдарнинг барча атрибутларидан кейинчалик болаларга нотаниш сўзларни кўрсатиш ва маъносини тушунтиришда фойдаланилади. Бундай саҳна кўринишларидан бирини келтириб ўтамиз.
УЙҚУДАН ОЛДИН1.
Жиҳозлар: қўғирчоқ, кроватча, ўрин-кўрпа, ўйинчоқ отлар, сигир, мушук, ит, ғиштчалар, қогоз.
Педагог ўйинчоқларни столга териб чиқади ва болаларга уларнинг номларини айтишни таклиф қилади. Кейин, она гилида саҳна кўринишининг қисқача мазмунини ҳикоя килиб беради, болаларга йўлакча бўйлаб қўғирчоқ олдига ким ўтишини кўришни таклиф килади.
"Перед сном" ("Уйқудан олдин") саҳна кўриниши матни. Қўғирчоқ жавоби:
1. Идёт корова по дорожке, 1.Нет, корова, на кровать
Говорит "Устали ножки" Не пущу тебя я спать.
По лугам ходить, Ты, корова, тяжела
Молоко копить, Ночку эту ночевать А кроватка так мала!
2. Идёт лошадка по дорожке, Пусти, детка, на кровать.
Говорит "Устали ножки" 1.Нет, лошадка, на кровать
То я по полю хожу, Не пущу тебя я спать
То людей вожу, вожу Ночку эту ночевать Ты, лошадка, велика
3. Идёт собачка по дорожке, А кроватка коротка!
Говорит "Устали ножки" Пусти, детка, на кровать
Ночку эту ночевать 1.Иди, собачка, милая,
Пусти, детка, на кровать Со мною ночевать
Буду сон я твой беречь, мягкую подушечку Под теплую кровать.
Буду домик твой стеречь!
Қўғирчоқ сўзларидан сўнг педагог кучукни кроват остидаги ёстиққа ётқизиб қўяди ва болаларга алла айтишни таклиф қилади.
"Колыбельная" ("Алла") халқ қўшиғи матни:
Баю-баю"баю Не мешайте, мушки,
Куколку качаю, Спать моей Катюшке.
Куколка устала, Мушек отгоняю,
Целый день играла. Баю-баю-баю.
Ўйинчоклар ҳаракатини намойиш этиш чоғида тарбиячи болаларга саволлар беради, агар болалар жавоб бера олмаса, тарбиячининг ўзи жавоб беради ва болаларга жавобни такрорлашни таклиф килади. Масалан: "У кого устали ножки? Кто идёт по дорожке?" ва ҳ.к. Тарбиячи болаларга қўғирчоқ жавобини такрорлашни таклиф қилади. Келгусида болалар матн мазмунини яхши ўзлаштириб олганларидан сўнг уларга ушбу ўйинни ўйнашни таклиф қилиш мумкин.
Do'stlaringiz bilan baham: |