Maktabgacha ta’lim va pedagogika kafedrasi

XX asrning birinchi yarmidagi Olimpiya o’yinlari haqida asosiy ma’lumotlar.

№	O’tkazilgan yillar	O’tkazilgan joylar	Qatnashgan mamlakatlar	Sportchilar soni	Birinchi o’rinni egallagan mamlakatlar
Yozgi
I	1896	Afina (Gresiya)	14	245	Yunoniston
II	1900	Parij (Fransiya)	19	1078	Fransiya
III	1904	Sent-Luis (AQSh)	13	678	AQSh
IV	1908	London (Angliya)	22	2035	Angliya
V	1912	Stokgolm (Shvesiya)	28	2037	Shvesiya
VII	1920	Antverpen (Belgiya)	29	2067	AQSh
VIII	1924	Parij (Fransiya)	44	3072	AQSh
IX	1928	Amsterdam (Gollandiya)	46	2884	AQSh
X	1932	Los-Anjeles (AQSh)	37	1883	AQSh
XI	1936	Berlin (Germaniya)	49	3936	Germaniya
XIV	1948	London (Angliya)	59	4092	AQSh
Qishki
I	1924	Shamoni (Fransiya)	16	258	Norvegiya
II	1928	Sankt-Moris (Shveysariya)	25	464	Norvegiya
III	1932	Leyk-Plesid (AQSh)	17	252	AQSh
IV	1936	Garmish-Partenkirxen (Germaniya)	28	668	Norvegiya
V	1948	Sankt-Moris (Shveysariya)	28	669	Shvesiya

Eslatma: Birinchi jahon urushi tufayli 1916 yil VI olimpiada, ikkinchi jahon urushi sababli XII-XIII yozgi va qishki (1940, 1944 yillar) olimpiada o’yinlari o’tkazilmagan.
Xalqaro Olimpiya qo’mitasi (XOQ) va uning prezidentlari.
Olimpiya Kongresslari
XX asrning birinchi yarmida Xalqaro siyosiy voqyealar qanchalik murakkab bo’lmasin, Xalqaro Olimpiya qo’mitasi (XOQ) o’z faoliyatini yuksak darajada olib bordi. Bunda XOQ rahbarlarining xizmatlari juda katta bo’lganligini o’z davrining mutaxassislari e’tirof etishgan. Shu sababdan bu davrdagi XOQ prezidentlari haqida ba’zi bir ma’lumotlarni keltirish maqsadga muvofiqdir.
Hozirgi zamon olimpiya o’yinlarining asoschisi Pyer de Kuberten Olimpiya harakatiga 20 yil (1896-1925) rahbarlik qildi. Ta’kidlanganidek, u hozirgi zamon Olimpiya o’yinlarini o’tkazish yo’lda juda ko’p mehnat qildi, 1925 yilda o’z ixtiyori bilan Prezidentlik vazifasidan ozod etildi. U o’z arizasida kelajak uchun vasiyat sifatida olimpiya g’oyalarini rivojlantirish, har qanday qiyinchiliklarga qaramasdan, sportning tinch va ozod mehnat qilish yo’lidagi mohiyatini kuchaytirish zarurligini uqdirdi. Kuberten 1937 yil vafot etdi. Uning qabri Lozanna shahrida, uning vasiyatiga ko’ra esa yuragi Olimpiya shahrida saqlanib kelmoqda.
1925 yilda XOQ Prezidenti etib graf Andri de Baye-Latur (1876-1942) saylandi. U Belgiya davlati va Xalqaro sport arbobi bo’lib, 1906 yil Belgiya milliy Olimpiya qo’mitasini tashkil etuvchilardan biri hisoblanadi.
Baye-Latur XOQni 17 yil davomida boshqardi. U XI Olimpiya o’yinlari arafasida Gitlerning Olimpiya o’yinlari qatnashchilari va g’oliblarini tabriklash uchun minbarga chiqishiga rozilik bermagan. Shunday bo’lsa-da, u bolshevizmga chinakam qarshi edi. Shu sababdan sovet sportchilari Olimpiya o’yinlarida qatnashishdan mahrum etilgan.
1942-1946 yillarda Olimpiya harakatining faollaridan shved Zigfrid Edstryom (1882-1964) XOQni vaqtincha boshqardi, 1946 yilda esa IV prezident qilib saylandi. U AQSh, Shveysariya va Shvesiyada ta’lim olgan, ixtisosiga ko’ra elektrik-muhandis edi. Talabalik yillarida qisqa masofalarga yugurish bo’yicha Shvesiya rekordchisi ham bo’lgandi. U 1920 yil XOQga a’zo qilib saylandi. 1921 yildan ijroqo’m a’zosi va 1931 yildan boshlab XOQ vise-prezidenti bo’lgan. U 1952 yilda 70 yoshida Prezidentlikdan ozod etildi. 1964 yil 18 martda vafot etdi.
Olimpiya o’yinlari davomida XOQning faoliyatlari rivojlandi. XOQ rahbarlarining xizmati yana shundaki, o’yinlarda xalq irodasi va sportchilarning faoliyatlarini turli ramzlar (simvollar) va atributlar bilan ifoda etishda yangiliklar yaratdilar. Qo’yidagi ana shu belgilar va ramzlar haqida qisqacha ma’lumotlar beriladi.
Olimpiya ramzi – bir-biriga ulangan besh halqa. Ular yashil, qora, qizil, sariq va ko’k rangda tasvirlanib, besh qit’ani bildiradi. Bu 1913 yilda Kuberten taklifi bilan tasdiqlangan.
Olimpiya belgisi (emblema) – besh halqa ramzi bilan birga qo’shib, yil, shahar nomi va mamlakatning Olimpiya harakatidagi belgilari (nishon) ifodalanadi.
Olimpiya mash’alasi – Olimpiya shahrida quyosh nuridan maxsus usulda mash’ala yoqiladi. U turli vositalar orqali Olimpiya o’yinlari o’tkaziladigan joyga yetkazib beriladi. Bu an’ana 1936 yil XI Olimpiya o’yinlaridan buyon davom etib keladi.
Olimpiya shiori (deviz): «Tezroq, balandroq, kuchliroq!» («Sitius, altius, fertius!») – Olimpiya harakatini bildiradi. Bu shior 1895 yil Kubertenning safdoshi va o’rtog’i Dominikan ordeni sohibi, din xodimi Martin Xidon tomonidan taklif etilgan va 1913 yilda bu shior XOQ tomonidan tasdiqlangan. 1920 yilda VII Olimpiadada birinchi marotaba bu shior o’qiladi.